با توجه به درهم آمیختگی انسان‌ها که خوب و بد و زشت و زیبا
راستگو و
دروغ‌گو و
امانت‌دار و خیانت‌کار و وفاکننده به پیمان و عهدشکن و غیر آن و در یک محیط کوچک یا بزرگ زندگی می‌کنند وفا ناگزیر از زندگی جمعی و روابط دوستانه با دیگران هستیم. برای سودمند بودن دوستی‌ها و در امان بودن از شرارت‌ها و مفاسد دوستان ناباب، چاره‌ای جز گزینش دوست نداریم.
امام صادق علیه‌السلام به یکی از دوستان خود فرمود: کسانی را که تو دوست می‌پنداری وقتی بیازمایی، چند دسته‌اند: برخی مانند شیرند در پرخوری و حمله‌وری و برخی گرگند در زیان رساندن و برخی مانند سگ و چاپلوس و دم جنبانند. برخی روباهند و حیله‌گر و دزد و چهره‌های مختلف دارند اما کارشان یکی است.
خوب دقت کن که فردا که تنها و بی یار و یاور و بی همسر و فرزند خواهی ماند و به جز خدا فریاد‌رسی نداری.چه خواهی کرد؟
حضرت علی‌علیه‌السلام می‌فرماید: «امتحان را در گزینش دوستان بر هر چیزی مقدم بدار، چرا که امتحان و معیاری است که بین خوبان و بدان فاصله می‌اندازد و آنها را از یک‌دیگر جدا می‌کند.»
در سخنان بزرگان دین و راه‌های مختلفی برای امتحان دوست ارائه شده است که ما به برخی از آنها به طور فشرده اشاره می‌کنیم:
جمع‌های دوستانه این‌طور نیست که همه‌ی امور و برخوردها رضایت‌بخش و با سلیقه و میل و روحیات یک‌‌یک افراد سازگار باشد. به جز معصومان «علیه‌السلام» انسان‌های دیگر مصون از اشتباه نیستند و ممکن است از روی عمد یا خطا لغزش‌هایی از سوی برخی دوستان صورت بگیرد و سبب رنجش دیگران شوند.
از این رو هر یک از دوستان بر اساس حکم عقل و آموزه‌های دینی باید قبل از هر چیز با تمرین و
سعه صدر و قدرت لازم برای تحمل این قبیل لغزش‌ها را کسب کنند تا بتوانند با اخلاقی نیکو و برخوردی شایسته و به دور از خشم و متوسل شدن به ابزار ناروا از کنار آنها عبور کنند و بر دوستی خود تداوم بخشند.
بزرگان دین ظریفت نداشتن و برخوردار نبودن از
سعه صدر و قدرت تحمل لغزش‌های دوستان را از جمله‌ی عوامل منفی و از صفات ناپسند دوستان دانسته و توصیه کرده‌اند دوستان خود را با توجه به این نکته انتخاب کنند.
امام صادق علیه‌السلام به بعضی از اصحاب خود فرمود: «کشی که سه بار با تو خشمگین شد و در حق تو بد نگفت او را دوست خود کن.»
آن حضرت در جایی دیگر می‌فرماید: «کسی را به علامت دوستی نشناس تا او را در سه چیز آزمایش کنی:
1-به خشمش بنگر که آیا او را از حق به باطل می‌کشاند یا خیز
2-در درهم و دینار
3-مسافرت کردن
یار آن بود که صبر کند بر جفای یار
ترک رضای خویش کنددررضای یار
دوست واقعی کسی است که به ستم و جفای دوست خود بردبار باشد و رضایت او را بر رضای خود مقدم دارد.