پادشاه خاتون

«694 691 ق / 1295 1292 م»

پادشاه خاتون، دختر قتلغ ترکان بود که در زمان نیابت حکومت مادرش به ازدواج اباقاخان در آمد. بعدها پس از مرگ اباقاخان ، به حباله گیخاتو ایلخان مغول درآمد و مدعی تاج و تخت کرمان شد که برادرش سیورغتمش در آنجا فرمانروایی داشت. وی با لشکرکشی به کرمان سیورغتمش را اسیر و زندانی ساخت و دو سال بعد در 693 ق / 1294 م او را به قتل آورد. پس از آن خود را (حسن شاه) خواند؛ نام مردانه‏ای که بدان وسیله دعوی فرمانروایی خود را به دلیری و جنگجویی خویش منسوب می‏کرد. با آن که امارتش طولی نکشید، خود را فرمانروایی مقتدر ، عادل و مطبوع نشان داد. خوش قریحه، شاعر و هنرمند بود و پاره‏ای از اشعارش از سرافرازی، بلند پروازی و بزرگواری او حکایت می‏کند.

چون گیخاتو، همسر پادشاه خاتون و ایلخان مغول درگذشت، بایدو به ایلخان رسید. زوجه او شاه عالم که دختر سیورغتمش بود، شوهر خود را به عزل و دفع پادشاه خاتون الزام کرد. کردوجین ، بیوه سیورغتمش هم به حکم بایدو لشکر به کرمان کشید و با پشتیبانی شاه عالم و بایدو، کرمان را محاصره و تسخیر کرد. پادشاه خاتون هم دستگیر و به قصاص خون سیورغتمش، به قتل رسید - شعبان 694 ق / ژوئن 1295 م- و خود در کرمان به امارت نشست. شاه عالم خاتون نیز بعدها با زهر کشته شد.

حسن شاه قراختایی

لقبی بود که پادشاه خاتون همسر گیخاتو ، ایلخان مغول، پس از فرمانروایی بر کرمان برای خود برگزید . پادشاه خاتون ، این نام مردانه را بدان سبب انتخاب کرد تا دعوی فرمانروایی خود را به دلیری و جنگجویی خویش منسوب نماید.