نظريات يادگيري




يک نظريه يادگيري عبارت است از مجموعه‌اي از اصول و قوانين در زمينه فرايند يادگيري. نظريات يادگيري به بررسي فرآيند يادگيري مي‌پردازند و تلاش مي‌کنند چگونگي يادگيري و عوامل موثر بر آن را مورد بررسي قرار دهند. براي رسيدن به اين هدف هر يک از صاحبنظران اين مساله را از زواياي مختلف مورد بررسي قرار داده‌اند که موجب بوجود آمدن نظريات مختلف در زمينه يادگيري شده است.

تاريخچه

بحث نظريات يادگيري از يک ميراث غني و متنوعي برخوردار است. قريب صد سال پيش مبحث يادگيري زير سلطه نظريات فلسفي قرار داشت. از جمله فلسفه ارسطو و افلاطون. با نخستين بررسي‌هاي آزمايشي که توسط « ابينگهاوس » ، « پاولف » و « ثرندايک » به عمل آمد، روشهاي تحقيق در علوم طبيعي در مسائل يادگيري نيز مورد استفاده قرار گرفت و بر مبناي انبوه مدارک علمي که حاصل کار آزمايشگاههاي روانشناسي در نقاط مختلف جهان بود، نظريه‌هاي جامعتر و اصول دقيقتري در مبحث يادگيري ارائه گرديد.

سير تحولي و رشد

در طول تحول و رشد مباحث مربوط به يادگيري ، دو مکتب مهم شکل گرفت: نظريات رفتاري و نظريات شناختي.

نظريات رفتاري

بنيانگذار اين مکتب « جان. بي واتسون » (Watson,J.B) در سال 1913 است. اين مکتب بر مبناي جهان بيني تجربه گرايي معتقد است که تجربه تنها منبع اصلي دانش و يادگيري است و يادگيري از راه کسب تجربه صورت مي‌گيرد. براي روان شناسان رفتاري موضوع مهم علم روانشناسي رفتار آشکار است و کسب رفتار را غالبا با فرآيندهاي شرطي سازي توضيح مي‌دهند. اين روان شناسان به اهميت تمرين ، تقويت و مجاورت در يادگيري تاکيد دارند.

نظريات شناختي

در حدود همان زماني که رفتارگرايان نظريه خود را در آمريکا گسترش مي‌دادند، گروه کوچکي از روان شناسان آلماني به اهميت ادراک با بينش و تشخيص فرد و بطور کلي عوامل دروني در يادگيري تاکيد مي‌کردند. نظريات گشتالت (Geshtalt) ، پياژه (Piaget,J) و لوين (Levin,K) از جمله نظريات شناختي يادگيري هستند.

در سالهاي اخير گروهي از روان شناسان با تاکيد بر هر دو عامل دروني و بيروني ، مکتب ديگري تحت عنوان مکتب رفتاري _ شناختي پايه ريزي کردند. بندورا (Bandura,A) ، ماهوني (Mahonni) و آرنکوف (Arenkov) از جمله اين روانشناسان هستند. از نظريات ديگري که بعد از اين مکاتب شکل گرفت، مي‌توان به نظريه عصبي فيزيولوژيک يادگيري و نظريه خبرپردازي اشاره کرد.

نقش و تاثير يادگيري در زندگي

يادگيري اساس فهم رفتار است. از آنجائي که اکثريت رفتارهاي آدميان ياد گرفته مي‌شوند، بررسي اصول يادگيري به ما کمک مي‌کند تا علت رفتارهايمان را بشناسيم. آگاهي از شيوه‌هاي يادگيري نه تنها در فهم رفتار بهنجار به ما کمک مي‌کند، بلکه امکان درک بيشتر شرايطي را که منجر به رفتار ناهنجار مي‌شود را نيز به ما مي‌دهد و در نتيجه روشهاي موثر روان درماني بوجود مي‌آيد. روشهاي فرزندپروري نيز مي‌توانند از اصول يادگيري بهره‌مند گردند.

استفاده از اصول و قوانين ارائه شده توسط نظريات يادگيري در اعمال شيوه‌هاي تربيتي مناسب براي برخورد با کودکان نقش اساسي دارد. افزون بر اين بين اصول يادگيري و روشهاي آموزشي رابطه نزديکي وجود دارد. شيوه‌هاي آموزشي کلاسها و مدارس عمدتا بر مبناي اصول يادگيري انجام مي‌شوند.

ارتباط با ساير مباحث

مبحث يادگيري و نظريات مربوط به آن همچون ساير حوزه‌هاي روانشناسي از ارتباط تنگاتنگي با فلسفه برخوردار است. آنچه امروزه تحت عناوين نظريات يادگيري مطرح است، در مسير مباحث فلسفي پرورده شده و به شکل و محتواي کنوني رسيده است. رفتارگرايي فعلي شکل امروزي تداعي گرايي است که ابتدا ارسطو آن را ابداع کرد و بعدها به وسيله «لاک» ، «برکلي» و «هيوم» به آن شاخ و برگ داده شد. نظريات شناختي فعلي ريشه در مباحث افلاطون دارد و از طريق دکارت ، کانت و روان شناسان قواي ذهني به ما رسيده است و نظريات عصبي فيزيولوژيک سير پژوهشي جاري است که با تفکيک ذهن از بدن بوسيله دکارت آغاز گرديد.

از سوي ديگر پيوند نظريات يادگيري با کشفيات علوم زيستي کاملا روشن است. بررسيهاي تجربي در حوزه علوم زيستي و فيزيولوژيک ، وجود ارتباط نزديک بين يادگيري و تغييرات بيولوژيک در ياخته‌هاي عصبي را اثبات مي‌کنند. افزون بر اين ، بررسيها و اصول نظريات يادگيري از لحاظ کاربردي با علوم تربيتي و اجتماعي ارتباط مي‌يابد.

کاربردها

بر اين اساس امروزه از نظريات يادگيري بطور وسيع در حوزه آموزش و پرورش به صورت طراحي و اجراي صحيح برنامه‌هاي آموزشي و شيوه تدريس ، روانشناسي کودک ، آسيب شناسي رواني و روان درماني ، برنامه ريزي‌هاي اجتماعي و ... استفاده فراوان به عمل مي‌آيد.

با تاکيد صاحبنظران به ويژه در زمينه آموزش و پرورش بر استفاده کاربردي از نظريات يادگيري در فرايند آموزش ، انتظار مي‌رود اين حوزه از روان شناسي ، گستردگي بيشتري چه از لحاظ نظري و چه از لحاظ کاربردي بدست بياورد.

مباحث مرتبط با عنوان


تعداد بازدید ها: 24587