مواجهه عناصر ترک و ایرانی در ابتدای دوره صفوی





ویژگی هفتم : مواجهه عناصر ترک و ایرانی در ابتدای دوره صفوی

یکی از عواملی که موجب پیچیدگی اوضاع پس از تشکیل حکومت صفویه شده بود مواجهه شاه اسماعیل با خصومت متقابل بین عناصر ترک قزلباش و ایرانی و تاجیک .

مهمترین عوامل این اختلافات :

1.اگر چه ترکهای قزلباش مسئول عمده به قدرت رساندن صفویان بودند اما بسیاری از آنان از خارج مرزهای ایران آمده بودند .
2.نیروهای ایرانی جایگاه خود را د ر حکومت و دولت برتر از نیروهای ترک می دانستند .
3.عناصر ایرانی خود را مردان اهل قلم در جامعه کلاسیک ایران می دانستند .
4.نیروهای قزلباش خود را عامل عمده تشکیل حکومت صفوی می دانستند .
5.قزباشها خدمت تحت فرماندهی یک صاحب منصب ایرانی را بی احترامی به خود می دانستند .
6.نیروهای ایرانی عهده دار شدن قزلباشها را در مقام های سیاسی و یا بخشهای اداری که ایرانیان محدوده خود می دانستند ، دون شان می شمردند .
7.ایرانیان از قزلباشها که طبع شعر و یا هنرهای ظریفی را نداشتند انقاد نموده ، و عهده دار شدن چنین سمت هایی را حق بزرگان با فرهنگ و متمدن ، یعنی خودشان می دانستند .
8. چرا قزلباش ها طبع شعر و هنرهای ظریف نداشتند ؟
9.اگر چه این گونه تصورها در میان دو عنصر ایرانی و ترک ، تصور قالبی و بیشتر برای حفظ قدرت نفوذ خود بود ، در هر صورت موجب آشفتگی و دشواریهای در امر حکومت می گردید .

سیاست های شاه اسماعیل برای اصلاح این اختلافات :

1.شاه اسماعیل برای حل این مشکل و ترکیب و تعادل آنها اقداماتی انجام داد که موجب تقویت تمرکز قدرت و هماهنگی و تجانس امور حکومت گردید . تشکیل مقامات مناسبی چون وکیل نقس نقیسی همایون و صدر بیانگر اقدامات شاه اسماعیل برای پرکردن شکاف میان عناصر ترک و تاجیک بود .
2. چگونه این سمت های ایجاد شده ، اختلاف میان عناصر ترک و ایرانی را حل می نمودند ؟
3.یکی از اقدامات مهم شاه اسماعیل در ایام حکومت خود ایجاد تشکیلات اداری بود ، اگر چه تشکیلات اداری که شاه اسماعیل پایه ریزی نمود ، از وسعت چندانی برخوردار نبود ، اما پایه و اساس ساختار دیوانسالاری گردید که در زمان شاه طهماسب و عباس اول به اوج خود رسید




صفویه


فرهنگ

اقتصاد

مذهب

نیروی نظامی

تصوف

پادشاهان عهد صفوی:
شاه اسماعیل اول شاه طهماسب اول شاه اسماعیل دوم سلطان محمد خدابنده شاه عباس اول شاه صفی اول شاه عباس دوم شاه سلیمان شاه سلطان حسین شاه طهماسب دوم شاه عباس سوم



سیر تغییرات در مقام ( نفس نفیس همایون )‌

1.وجود منصب وکیل نفس نفیس همایون برای اولین در زمان شاه اسماعیل ایجاد شد .
2.صاحب این مقام (وکیل نفس نفیس همایون ) به عنوان نایب شاه عمل می کرد و نماینده او هم در امور معنوی ( مرشد کامل طریقت صفوی ) و هم در امور دنیوی ( پادشاه ) بود .
3. معنای نمایندگی در امور معنوی چیست ؟ چه نقشی در چارچوب جامعه صفوی داشته است ؟ ترکیب آن با نمایندگی در امور مادی چه معنایی داشته است ؟
4.ایجاد مقام وکیل نفس نفیس همایون از سوی شاه اسماعیل ، نشان دهندهُ کوشش شاه برای پر کردن شکاف میان عناصر ترک و تاجیک بود .
5.نخستین کسی که به این مقام رسید یکی از صاحب منصبان قزبالش به نام حسین بیگ الله شاملو بود . چرا اولین انتخاب یک قزلباش عالی رتبه بود ؟
6.شاه اسماعیل پس از شش سال تصدی مقام وکالت را به یک ایرانی به نام امیر نجم داد
7. این تغییر ، یعنی انتخاب یک ایرانی بجای یک قزلباش عالی رتبه ، چه معنای سیاسی داشته است ؟
8.نفوذ وکیل نفس نفیس همایون ، همانند نفوذ شخص شاه پس از چالدران کاهش یافت .
9. چرا نفوذ این مقام نیز همانند نفوذ شاه بعد از چالدران کاهش یافت ؟
10.پس از شکست چالدران صرفا" عبارتوکیل و یا وکیل السلطنه به کار برده می شد
11.عبارت وکیل السلطنه یا وکیل نشان دهندهُ وفاداری بیشتر وکیل به دولت است نه شاه .
12. چگونه از تغییر ظاهر یک عبارت ، مثل همین مورد بالا ، می توان یک معنای اجتماعی و سیاسی برداشت نمود ؟ مورخین چگونه از این شیوه ها در استدلال تاریخی بهره می گیرند ؟
13.در زمان شاه طهماسب مقام وکیل که بالاترین منصب تشکیلاتی زمان شاه اسماعیل بود ، در مرتبهُ پائین تری قرار گرفت .
14. چگونه و از کجا مورخین فهمیده اند که مرتبه مقام وکیل در زمان شاه طهماسب پائین تر آمده است ؟
15. این کاهش مقام و مرتبه ، در چارچوب وضعیت اجتماعی و سیاسی صفویه به چه معناست ؟
16.کاهش نفوذ منصب وکیل در زمان شاه عباس اول به حدی رسید که صاحب مقام وکیل از هیچ قدرت سیاسی برخوردار نبود و منصب وکیل کامل به بوتهُ فراموشی سپرده شد .
17. مورخین از کجا فهمیده اند که منصب وکیل ، در زمان شاه عباس اول ، به کلی فراموش شده است ؟
18. چرا زمان شاه عباس به کلی این سمت فراموش شد ؟ آیا به وضعیت سیاسی و نوع برنامه های شاه عباس مربوط بود ؟





تعداد بازدید ها: 13895