مشخصات جغرافیایی زمین


شکل زمین

هر چند کرویت زمین از زمانهای قدیم (530 سال قبل از میلاد توسط فیثاغورس) و با استفاده از برخی دلایل فیزیکی مشخص شده بود. ولی امروزه پروازهای فضایی و عکس برداری از زمین مطمئن ترین روش برای مشاهده کرویت زمین است. در نگاه اول می‌توان زمین را کره‌ای به شعاع متوسط 6371 کیلومتر در نظر گرفت. ولی می‌دانیم که کرویت زمین کامل نیست، بلکه زمین در قطبین کمی فرورفتگی دارد. بطوری که شعاع استوائی آن 6378 کیلومتر و شعاع قطبی آن 6356 کیلومتر است.

ژئوئید

ژئوئید یا زمین دیس عبارتست از بهترین تعریفی که برای شکل زمین در نظر گرفته‌اند. در این تعریف زمین را به شکل زمین و نه شبیه به شکل دیگر در نظر گرفته‌اند. می‌توان آن را به عنوان سطح متوسط آب اقیانوسها تعریف کرد. با این تعریف برای تعیین سطح زمین دیس در خشکیها ، باید ادامه فرضی آب اقیانوسها را در هر نقطه از خشکی محاسبه نمود و آن را به عنوان دیس در نظر گرفت.

تصویر

قطبین ، استوا ، مدارات ، نصف النهارات

اگر زمین را به شکل کره در نظر بگیریم، می‌توانم برای آن قطبین ، استوا ، مدارات و نصف النهار را تعریف کنیم.
  • قطبین زمین :
    محل تقاطع محور زمین با سطح زمین که در دو انتهای محو واقعند، قطبین زمین نام دارند.

  • استوای زمین :
    دایره عظیمه‌ای است که فاصله‌اش از دو قطب یکسان است.

  • مدارات زمین :
    دوایر کوچکتری هستند که با استوا موازیند.

  • مدار راس السرطان :
    مداری است که در عرض 23 درجه و 27 دقیقه جنوبی قرار دارد.

مختصات جغرافیایی زمین

برای تعیین موقعیت در روی کره زمین ، از دو مختصات طول و عرض جغرافیایی استفاده می‌کنند

طول جغرافیایی

طول جغرافیایی هر نقطه روی زمین زاویه بین نصف النهار آن نقطه و نصف النهاری‌ است که به عنوان مبدا انتخاب شده است و نصف النهار مبدا یا نصف النهار گرینویچ نیز گفته می‌شود.
  • تقسیم بندی طول جغرافیایی :
    طول جغرافیایی به 180 درجه شرقی و 180 درجه غربی تقسیم می‌شود.

  • عرض جغرافیایی :
    عرض جغرافیایی هر نقطه روی زمین ، زاویه بین خط قائم آن نقطه و سطح استوا است.

تقسیم بندی عرض جغرافیایی

عرض جغرافیایی به 90 درجه شمالی و 90 درجه غربی تقسیم می‌شود.

حرکت وضعی زمین

زمین در هر 24 ساعت یکبار به دور محوری که نسبت به سطح مدار آن زاویه 23 درجه و 27 دقیقه تشکیل می‌دهد، می‌چرخد.

تصویر

سرعت خطی زمین

به علت صلب بودن زمین ، سرعت خطی نقاط مختلف آن متفاوت است. بطوری که سرعت خطی زمین در استوا 465.7 متر در ثانیه و سرعت خطی آن در قطبین صفر است.

حرکت انتقالی زمین

زمین در هر 365 روز و 6 ساعت یکبار روی مدار بیضی شکلی که طول بزرگ آن 930 میلیون کیلومتر است و خروج از مرکز آن 0.0167 است، به دور خورشید می‌چرخد. سرعت حرکت انتقالی زمین تقریبا 108000 کیلومتر در ساعت است. مایل بودن محور زمین نسبت به مدار آن ، ضمن حرکت انتقالی به پیدایش فصلها منجر می‌گردد.

خشکیها و دریاها

زمین از نظر جغرافیایی به دو قسمت خشکیها و دریاها تقسیم بندی شده است. 71 درصد سطح زمین از آب پوشیده شده است و 29 درصد بقیه سطح آن را خشکیها تشکیل داده‌اند. توزیع خشکیها و آبها در دو نیمکره شمالی و جنوبی زمین یکنواخت نیست. چرا که اغلب خشکیها در نیمکره شمالی و بیشتر آبها در نیمکره جنوبی قرار گرفته‌اند. بطوری که می‌توان نیمکره شمالی را نیمکره خشکی و نیمکره جنوبی را نیمکره دریایی نیز نامگذاری کرد. مساحت خشکیهای نیمکره شمالی 116 و مساحت خشکیهای نیمکره جنوبی فقط 29 میلیون کیلومتر مربع و شامل آمریکای جنوبی ، استرالیا ، جنوب آفریقا و زمینهای قطب جنوب است.

خشکیها

از نظر پستی و بلندی خشکیها را به 3 دسته کوهها ، فلاتها و دشتها تقسیم می‌کنند.
  • کوهها :
    مناطقی مرتفع از سطح زمین هستند که وسعت سطح بالایی آنها خیل کم است. مرتفع ترین قله زمین اورست می‌باشد که ارتفاع آن از سطح دریا 8848 متر است.

  • فلاتها :
    این نام به قسمتهای مرتفع زمین که سطح بالایی آنها وسعت زیاد دارد، اطلاق می‌شود.

  • دشتها :
    قسمتهای مسطح و کم ارتفاع زمین دشت نامیده می‌شود. بطور کلی می‌توان گفت که مناطق مرتفع در سطح زمین وسعت بسیار کمی را دارا هستند و ارتفاعات بیش از 4000 متر توسعه کمی دارند. بگونه‌ای که ارتفاع متوسط بیش از نیمی از خشکیهای زمین کمتر از 500 است.

تقسیم بندی خشکیها بر اساس وسعت

  • قاره :
    بر مبنای جدا بودن خشکیها از یکدیگر ، آنها را به 5 قاره به شرح زیر تقسیم بندی می‌کنند.

ردیفقارهوسعت به میلیون کیلومت مربعدرصد به نسبت خشکیدرصد به نسبت سطح زمین
1آسیا44.330.68.7
2آمریکا3926.97.6
3آفریقا30.120.85.9
4اروپا10.172
5اقیانوسیه96.21.8

  • سرزمینهای قطبی :
    به غیر از قاره‌ها ، بقیه وسعت خشکیها را که بالغ بر 12.5 میلیون کیلومتر مربع است (8.5 درصد خشکیها و 2.4 درصد سطح زمین) سرزمینهای قطبی را تشکیل می‌دهند.

دریاها

بیش از 71 درصد زمین را آب پوشانده است. عمیق ترین نقطه اقیانوسها در محلی به نام میندانائو در اقیانوس کبیر قرار دارد که عمق آن حدودا 15793 متر می‌باشد. تقسیم بندی آبهای زمین به مراتب از تقسیم بندی خشکیها مشکل تر است. زیرا تمامی آبها به هم متصل هستند. ولی تقسیم بندی آبهای زمین بر اساس وضعیتشان نسبت به قاره‌ها به شرح جدول زیر صورت گرفته است.


ردیفقارهوسعت به میلیون کیلومتر مربعدرصد به نسبت خشکیدرصد به نسبت زمین
1آسیا44.330.68.7
2آمریکا3926.97.6
3آفریقا30.120.85.9
4اروپا10172
5اقیانوسیه96.21.8

تقسیم بندی زمین بر اساس آب و هوا

منطقه استوائی

این منطقه که بین عرضیهای 23 درجه و 27 دقیقه شمالی و جنوبی (بین مدارات راس السرطان و راس الجدی) واقع است.

منطقه معتدل شمالی

این منطقه بین مدار راس السرطان و مدار با عرض جغرافیایی 66.33 درجه شمالی واقع است.

منطقه معتدل جنوبی

این منطقه بین مدا راس الجدی و مدار با عرض جغرافیایی 66.333 درجه جنوبی قرار دارد.

منطقه منجمد شمالی

این منطقه بین مدار با عرض جغرافیایی 66.33 درجه شمالی و قطب شمال واقع است.

منطقه منجمد جنوبی

این منطقه بین مدارات با عرض جغرافیایی 66.33 درجه جنوبی قرار دارد.

مباحث مرتبط با عنوان








تعداد بازدید ها: 194736