مرو

مرو شهری است در جنوب شرقی ترکمنستان و در انتهای کویر قره قوم که امروزه حدود صدهزار نفر جمعیت دارد. اما شهرت اصلی این شهر به زبانهای قدیم باز می گردد که از صدها سال پیش از ورود اسلام به ایران و ماوراءالنهر شهری مهم در این قسمت از سرزمین ایران به شمار می رفته است.

قدمت این شهر به قرن پنجم قبل از میلاد می رسد. داریوش اول در کتیبه بیستون این شهر را مَرَوگوش نامیده، اما جغرافی نویسان باستانی نام آن را مَرگیانا ذکر کرده اند. مرگیان یا مروانه از ایالات تابعة قوم پارت که بعداً سلسله اشکانیان را تأسیس کردند به شمار می رفت.

مرو که در ماوراء النهر واقع است در دوره ساسانیان بسیار آباد بود و یزدگرد سوم آخرین پادشان ساسانی پس از شکست از مسلمانان به این شهر گریخت و در همینجا کشته شد.

در قرون اولیة اسلامی شهر مرو اهمیت بسیاری برای حاکمان بغداد و حاکمان ایرانی سلسله های ایرانی داشت، چنانچه در عهد سلطان سنجر مرو مبدل به پایتخت ایران گردید. مورخان ذکر می کنند که در سال 550 هجری قمری 10 کتابخانه بزرگ در مرو وجود داشت که تنها یکی از آنها دوازده هزار جلد کتاب داشت.

متأسفانه شهر مرو در حمله مغول به سختی ویران شد و صدها هزار نفر از ساکنان آن کشته شدند. پس از این واقعه مرو هیچگاه نتوانست رونق و شکوه گذشته خود را باز یابد.
در دوره صفویه شهر هرات کم کم جای مرو را از لحاظ اهمیّت گرفت. در این دوره گهگاه تجاوزاتی از آن سوی مرو به حدود این شهر و بلاد دیگر ایرانی صورت می گرفت، لذا ناصرالدین شاه قاجار در اواخر سال 1276 هجری قمری، سپاهی را به سوی مرو روانه کرد.

اما به سبب بی لیاقتی سران سپاه و اختلافی که بینشان وجود داشت شکست خورد و روسها مرو و بسیاری از شهرهای دیگر را تصرف کردند و مرزهای خود را به حدود مرزی کنون ایران با ترکمنستان رساند.

شهر مرو به واسطه نزدیکی به خوارزم و ماوراءالنهر یک سو و اتصال آن به سرخس و نیشابور از سوی دیگر همیشه موقعیتی خاص داشته و چنانچه ذکر شد در سلطنت سلجوقیان مرکز امپراتوری بزرگ آنان گردید.
رود مرغاب که از کوههای بادغیس سرچشمه می گیرد از کنار این شهر می گذرد و آن را سیراب می کند.

منابع:
لغت نامه دهخدا