فتوحات شاه اسماعیل صفوى

«908 - 918 ق / 1520 - 1512 م»

ضرورت تحکیم دولت نوبنیاد صفوى، شاه اسماعیل را به لزوم دفع آخرین مدعى قدرت که به عنوان وارث سلطنت آق قویونلو در نواحى جبال - که در این ایام عراق عجم خوانده مى شد - و همچنان داعیه فرمانروایى داشت، وادار کرد. شاه صفوى در یک لشکرکشى که از آذربایجان به این نواحى کرد، این مدعى را که مراد بیگ نام داشت مغلوب و منهزم کرد؛ بدینگونه عراق عجم در 908 ق / 1502 م جزو قلمرو صفویه شد. بعد از آن چون مراد بیگ به شیراز، که هنوز به قلمرو آق قویونلو تعلق داشت، فرار کرد، شاه اسماعیل لشکر به فارس کشید و شیراز را به تصرف خود درآورد ربیع الاول 909 ق / سپتامبر 1503 م. در این جا بود که شاه با شیخ محمد لاهیجى صاحب خانقاه نوریه شیراز و شارح معروف گلشن راز، دیدار کرد و ظاهرا" مسأله مربوط به اختلاف در باب تسنن و تشیع حافظ که در بعضى تذکره ها نقل است در هیمن ایام روى داد - هر چند اصل قضیه مشکوک است. در این لشکرکشى، شاه اسماعیل فارس و کرمان را هم از چنگ عمال و حکام آق قویونلو بیرون آورد و چون مراد بیگ از فارس به عراق عرب که آنجا نیز هنوز تحت نفوذ و حاکمیت این خاندان بود، گریخت، صوفى اعظم، براى دفع او عازم بین النهرین شد و دیار بکر را که واپسین پایگاه این خاندان بود، تصرف نمود «913 ق / 1507 م». چون مراد بیگ که خود را سلطان مراد دوم مى خواند به روم گریخت؛ با خروج او از صحنه رقابت سیاسى، قدرت خاندان آق قویونلو در عراق عرب هم پایان یافت و بغداد تقریبا" بدون جنگ به دست شاه اسماعیل افتاد «914 ق / 1508 م». شاه از آنجا به زیارت روضه ائمه رفت و علماى شیعه را هم به ایران دعوت کرد.

در بازگشت از این گیر و دار، مشعشعیان را در شوشتر و هویزه به اظهار انقیاد واداشت. لرستان و کردستان را هم تحت فرمان درآورد؛ سپس از راه اصفهان به آذربایجان بازگشت. زمستان را در نواحى قراباغ و باکو به سر برد؛ زد و خوردهایى هم در آن حدود کرد که منجر به کسب پیروزى و غنایم شد؛ اما در راه بازگشت ضرورت درگیرى با خان ازبک اجتناب ناپذیر شد. نتیجه این جنگ آزادى خراسان و قتل شیبک خان ازبک شد.