دید کلی
می‌دانیم انسان و بیشتر موجودات زنده ،
اکسیژن هوا را جذب کرده و صرف سوخت و سازهای داخلی می‌کنند و در عوض
دی اکسید کربن به هوا بر می‌گرداند. این فرایند تولید دی اکسید کربن ، تنفس نام دارد. تنفس در زندگی انسان و موجودات دیگری که مصرف کننده اکسیژن هستند، نقش اساسی ایفا می‌کنند. به گونه‌ای که اگر برای چند لحظه مانع تنفس شویم، موجود زنده از هستی ساقط می‌شود.
تنفس چیست؟
تنفس فرایندی است در جهت گردش عقربه‌های ساعت. در جنگل ، می‌توان تغییرات مشخص غلظت دی‌اکسیدکربن را اندازه گیری کرد. توزیع متوسط دی اکسید کربن در جو ، در حدود 320 قسمت در میلیون است. هنگامی که با طلوع خورشید ،
عمل فتوسنتز آغاز می‌شود و دی اکسید کربن موجود را درختان مصرف و به ترکیبات آلی تبدیل می‌کنند، مقدار آن شدیدا کاهش می‌یابد.
در اواسط روز ، شدت تنفس بالا می‌رود و مصرف دی اکسید کربن کاهش می‌یابد و به 10 تا 15 قسمت در میلیون ، کمتر از متوسط روزانه اندازه گیری شده در ناحیه تاج درخت ، می‌رسد. با غروب خورشید ، عمل فتوسنتز هم متوقف می‌شود، اما تنفس ادامه می‌یابد و مقدار دی اکسید کربن در نزدیکی سطح زمین ممکن است به 400 قسمت در میلیون هم برسد.
تعادل حیاتی
طبق یک برآورد قابل قبول ، هر سال 20 تا 30 میلیارد تن
کربن ، در خشکیهای زمین به ترکیبات آلی تبدیل می‌شود. مقدار کربنی که سالانه به صورت دی‌اکسیدکربن توسط
فیتوپلانکتون (Phytoplankton) اقیانوسها مصرف می‌شود، در حدود 40 میلیارد تن است. هم دی اکسید کربن مصرفی و هم اکسیژن آزاد شده از طریق عمل فتوسنتز فیتوپلانکتون ، بیشتر به صورت گاز است و در آب سطحی اقیانوس به حالت محلول در می‌آید. در داخل اقیانوس ، اکسیژن رها شده توسط
موجودات دریایی به مصرف می‌رسد و تجزیه نهایی این موجودات باعث رها شدن دی اکسید کربن و برگشت آن به داخل محلول اولیه می‌شود.
در هر لحظه معین ، مقدار دی اکسید کربن محلول در لایه‌های سطحی دریا با غلظت دی‌اکسیدکربن موجود در جو در حالت تعادل کامل است. نکته جالب توجه این است که همواره بین اکسیژن و دی اکسید کربن موجود در
جو زمین تعادل برقرار است و این تعادل در زندگی و
حیات موجودات زنده چنان نقش حیاتی دارد که اگر روزی این تعادل به هم بخورد،
حیات در روی زمین به خطر می‌افتد.
مباحث مرتبط با عنوان