تاثیر پذیری مارکس از هگل و فوئرباخ در تفسیر دین


  • در عصر مارکس ، اندیشه هگل حاکم بود و زمینه فکری فلاسفه آلمان این مساله را دامن می‏زد که در برابر «سؤال خدا چیست؟» و «خدا کیست؟» انسان را خدا معرفی می‏کردند. مارکس و دیگر پیروان هگل با توجه به این بخش از عقاید هگل، که می‏گفت: خدا به عنوان حقیقت و اساس وجود انسان است‏، به بیراهه رفتند و منظور هگل را چنین بیان کردند که منظور او همان خدایی است که از الوهیت‏خود خارج شده است. البته مارکس بیش‏تر متاثر از فوئرباخ، فیلسوف آلمانی، بود که اندیشه انسان‏گرایی (اومانیستی) را رواج داد و معتقد بود که انسان خدایی است که خود خلق کرده‏است. بنابراین، خداگرایی هگل به انسان‏گرایی رو نمود.

  • بنابر این مارکس در تفسیر دین، از اندیشه دو متفکر فوئرباخ و هگل متاثر بود: در تفسیر دین، بیش‏تر از آثار و آراء فوئرباخ تاثیر پذیرفته بود. فوئرباخ در کتاب خود، تحت عنوان گوهر مسیحیت ، دین را عبارت از عقاید و ارزش‏هایی می‏داند که به وسیله انسان‏ها در تکامل فرهنگی‏شان به وجود آمده، اما اشتباها به نیروهای الهی یا خدایان نسبت داده شده است و از آن‏جا که انسان‏ها تاریخ خود را کاملا درک نمی‏کنند، معمولا ارزش‏ها و هنجارهایی را که به طور اجتماعی ایجاد شده‏اند به اعمال خدایان نسبت می‏دهند.

  • هگل نیز از جمله کسانی است که مارکس در تفسیر دین از وی متاثر بوده است. هگل می‏گوید: دین به نحو مجازی، مبین آرزوهای انسان ناکام است. این تصویر از ایدئولوژی به نحوی که در اندیشه هگل یافت می‏شود، عاری از نقایص بسیاری است که در نظریه مارکس درباره ایدئولوژی وجود دارد. در اندیشه هگل، به این معنا اشاره شده که کار ایدئولوژی عمدتا حمایت از منافع طبقاتی است و یا این‏که باید ایدئولوژی را به این دلیل که وظیفه‏اش سازش دادن انسان ناخرسند با وضعیت اجتماعی است، به عنوان وهم و خیال طرد کرد. با این حال، هگل با مارکس در این باره توافق دارند که انسان‏ها تنها به این دلیل، جهان دیگری در خیال می‏سازند و در آرزوی آن هستند که نمی‏توانند در این جهان به خرسندی دست‏ یابند.

منابع

  • غلامعباس توسلی، مفهوم جامعه‏شناسی دین‏، کیان، ش. 15 ، سال سوم، آبان 1372
  • آندرو پیتر، مارکس و مارکسیسم ، شجاع‏الدین ضیائیان موسوی، ص‏263
  • آنتونی گیدنز، جامعه‏شناسی، ترجمه منصور صبوری، نشر نی،1373، ص 492
  • جامعه‏شناسی دین، ملکلم همیلتون، محسن کلاشی،ص‏139





تعداد بازدید ها: 21628