دید کلی
پس از آزاد شدن
دانه‌های آواری از منشا ، شکل دانه‌ها در هنگام حمل و نقل تغییر پیدا می‌کند و همچنین ممکن است ذرات دانه ریز در
محیط رسوبگذاری ، کم کم با
جورشدگی و
ماتریکس خیلی کم ، یا بدون ماتریکس در گروههای ماسه‌ای و گراولی تجمع حاصل کنند.
بطور کلی انتقال یا جابجایی رس ، جوررشدگی دانه‌ها در
ماسه سنگها به نام بلوغ نامیده می‌شود که به
انرژی مکانیکی موجود در محیط رسوبگذاری بستگی دارد. بلوغ بافتی بر اساس سه خاصیت مهم بافتی:
ماتریکس ،
جورشدگی و
گردشدگی طبقه‌بندی می‌شود.
مراحل بلوغ بافتی
مرحله نابالغ
در این مرحله رسوبات حاوی بیش از 50 درصد رس ماتریکس بوده و دانه‌های ماسه زاویه‌دار و دارای جورشدگی بدی می‌باشند.
مرحله نیمه بالغ
در مرحله نیمه بالغ ، رسوبات حاوی کمتر از 5 درصد رس ماتریکس می‌باشند. دانه‌های ماسه در این نوع رسوبات هنوز زاویه‌دار بوده و دارای جورشدگی بدی می‌باشند.
مرحله بالغ
در این مرحله میزان رس ماتریکسی خیلی کم بوده و یا اینکه رسوبات فاقد رس می‌باشند. دانه‌های ماسه دارای جورشدگی خوبی می‌باشند ولی گردشدگی ذرات رسوبات بالغ بد می‌باشد.
مرحله بسیار بالغ
در این مرحله رسوبات فاقد هرگونه رس ماتریکس هستند و دانه‌های ماسه از جورشدگی و گردشدگی نسبتا خوبی برخوردارند.
مراحل مطالعه و تعیین بلوغ بافتی
برای مطالعه و تعیین بلوغ بافتی ، باید سنگ را در سه مرحله مورد بررسی قرار داد که عبارتند از :
تعیین میزان رس موجود در سنگ
رس موجود در
ماسه سنگها به عنوان ماتریکس در نظر گرفته می‌شود. ماتریکس ذرات ریزی که لابه‌لای ذرات درشت را پر می‌کند. اندازه ماتریکس در
رسوب شناسی مطرح نمی‌باشد بلکه به تمانی ذرات ریزتر از ذرات اصلی ماتریکس می‌گویند. اگر در ماسه سنگها میزان رس ماتریکسی بیش از 5% باشد در مرحله نابالغ قرار می‌گیرد. نکته بودن میزان رس از مقدار 5% نشان دهنده این است که سنگ ممکن است در یکی از سه مرحله نیمه بالغ ، بالغ و یا بسیار بالغ قرار داشته باشد.
تعیین میزان جورشدگی ذرات
جورشدگی عبارت است از اینکه ذرات با قطرهای یکسان در یک رسوب جمع شوند. در ماسه سنگها اگر جورشدگی ماسه‌ها خوب نباشد سنگ در مرحله نیمه بالغ قرار می‌گیرد. ولی اگر جورشدگی ماسه‌ها خوب باشد سنگ در یکی از مراحل بالغ یا بسیار بالغ قرار خواهد گرفت.
تعیین میزان گرد شدگی
گردشدگی به میزان زاویه‌دار بودن ذرات اطلاق می‌شود. اگر ذرات ماسه موجود در سنگ زاویه‌دار یا بسیار زاویه‌دار باشند سنگ در مرحله بسیار بالغ قرار می‌گیرد.
رسهای ثانویه و ماتریکس
در بررسی و مطالعه بلوغ بافتی باید میزان ذرات رس ثانویه که از تجزیه خرده سنگها و کانیهای بی‌ثبات شیمیایی کم حاصل شده‌اند در نظر گرفت. زیرا ذرات رس ثانویه از ماتریکس رسی جدا هستند و نباید کانیهای ثانویه را جزو ماتریکس رسی در نظر گرفت. علت این امر در تجزیه و تحلیل انرژی محیط است. مقدار رس بیانگر میزان انرژی محیط می‌باشد که با در نظر گرفتن کانیهای رسی ثانویه جزو ماتریکس تعبیر و تفسیرهای انرژی محیط اشتباه خواهد بود.
تعبیر و تفسیر محیطهای رسوبی
بررسی و مطالعه بلوغ بافتی اطلاعات زیادی در مورد تعبیر و تفسیر تاریخچه رسوبات بدست می‌دهد. ممکن است بافت رسوبات به صورت بافت برگشتی باشد. به عبارت دیگر بافت اولیه رسوب در اثر فرآیندهای مختلفی تغییر ماهیت داده باشد چنین حالتی را بافت برگشتی می‌نامند. تغییرات بافتی موجود در روبات بیانگر وثوع اتفاقاتی در محیط است که بوسیله اختصاصات بافتی می‌توان به این تغییرات پی برد.
به عنوان مثال اگر دانه‌های گرد شده ماسه درون رسوباتی با
جورشدگی بد وجود داشته باشد، نشاندهنده وجود لایه‌هایی از رسوبات با جورشدگی خوب است که بعد از
رسوبگذاری در اثر طوفان یا توسط
موجودات زنده با یکدیگر مخلوط شده‌اند. اگر دانه‌های ماسه دارای جورشدگی خوبی باشند و بین دانه‌ها را
ماتریکس پر کند، بیانگر رسوبگذاری نهایی در یک محیط نسبتا کم انرژی صورت گرفته است. بطور کلی برای بررسی بلوغ بافتی باید پایینترین مرحله بلوغ را در نظر گرفت این حالت خود نشاندهنده آخرین فرآیندهایی است که در محیط عمل کرده‌اند و سپس مراحل برگشتی را مورد توجه قرار داد.
تشخیص میزان بلوغ بافتی فقط به میزان انرژی موجود در محیط در آخرین مراحل رسوبگذاری بستگی دارد و هیچگونه ارتباطی با انرژی حمل و نقل از منشا به محیط رسوبگذاری ندارد. برای مثال، در محیطهای ساحلی و
تپه‌های شنی که مقدار
انرژی جنبشی زیاد است رسوبات دارای بلوغ بهتر هستند ولی در
مخروط افکنه‌ها و مناطق دورتر از ساحل در محیطهایی دریایی که انرژی جنبشی کم است رسوبات دارای بلوغ بافتی کمتری هستند.
بلوغ بافتی و فرآیندهای رسوبگذاری
بلوغ بافتی در
ماسه سنگ عمدتا منعکس کننده فرآیندهای رسوبگذاری است. هر چند بلوغ بافتی ممکن است در اثر
فرآیندهای دیاژنتیکی نیز تغییر نماید. در واقع در جایی که فعالیتهای جریان کم بوده و حداقل می‌باشد رسوبات معمولا نابالغ می‌باشند.
در محیطهایی که در آنها جریانها موجود دائم بوده و بطور مداوم عمل می‌کنند ماسه‌های بسیار بالغ تشکیل می‌شود. این حالت را بیشتر در
محیطهای بادی دیده می‌شود. هچنین ماسه سنگهای مناطق کم عمق دریا ، سواحل ،
صحرا مثال هایی از رسوبات بسیار بالغ می‌باشند. در
محیطهای یخچالی و
رودخانه‌ای ، رسوبات نابالغ گسترش می‌یابند.
بلوغ بافتی و تخلخل
بین
تخلخل و بلوغ بافتی رابطه مستقیمی وجود دارد. در واقع هر چه میزان بلوغ بافتی بیشتر و بهتر باشد میزان تخلخل نیز زیادتر خواهد بود. در رسوبات نابالغ ذرات رس لابه‌لای ماسه‌ها پر کرده و از میزان تخلخل رسوبات می‌کاهند. در تخلخل هر چه اندازه رسوبات به هم نزدیکتر باشد میزان تخلخل بیشتر خواهد بود و این امر در رسوبات بالغ بخوبی مشاهده می‌شود. در صورتی که در رسوبات نابالغ حضور
کانیهای رسی باعث عدم یکنواختی در ذرات شده و این حالت عاملی برای کاهش تخلخل می‌شود.
مباحث مرتبط با عنوان