باتولیت‌ها توده‌های نفوذی بزرگی‌اند که قسمت بالایی شان به شکل گنبد است. بر اساس مطالعات انجام شده گسترش باتولیت‌ها با عمق زیاد می‌شود. به عبارت دیگر ، فصل مشترک این توده‌های نفوذی با سنگهای اطراف ، به طرف خارج توده شیب دارد.

مشخصات باتولیتها

گسترش باتولیت‌ها زیاد و عموما بیش از 100 کیلومتر مربع است. عمق باتولیت‌ها دقیقا مشخص نشده است و بنابر بعضی عقاید، این توده‌های نفوذی با منبع ماگمای اولیه مرتبط می‌باشند. جنس سنگهای مشکله باتولیت معمولا سنگهای اسیدی و به خصوص گرانیت و گرانودیودیت می‌باشد. سطح فوقانی باتولیت ممکمن است کاملا متغیر و نامنظم باشد. اغلب باتولیت‌ها طبقات درون‌گیر خود را در همه جهات قطع می‌کنند و نیز در نتیجه نفوذ مکرر ماگما ، که ممکن است دارای ترکیبهای مختلف بوده باشد، در زمانهای متفاوت تشکیل شده است.

منشا باتولیت‌ها

اگر چه بعضی از زمین شناسان معتقد بودند که توده‌های نفوذی مهم از ماگما نتیجه می‌شود، ولی بعضی دیگر بر این عقیده بودند که تشکیل توده‌های آذرین گرانیتی بزرگ تنها از طریق فرآیند گرانیتی شدن و تبدیل سنگهای پوسته زمین به سنگهایی که آنها را گرانیتی می‌نامند، امکان پذیر است. موضوع دیگر مسئله جا و فضای لازم برای توده‌های نفوذی بزرگ است. وقتی توده‌های نفوذی بزرگ را بررسی می‌کنیم می‌بینیم که علاوه بر وسعت زیاد، دیواره‌های آن تقریبا قائم است. چنین حجم عظیمی از سنگهای آذرین اگر قرار بود از انجماد ماگما بوجود آمده باشد باید جای سنگها و موادی را که در آن منطقه پیش از تشکیل باتولیت وجود داشته است، اشغال کند.

مطالعات تجربی انجام شده روی محلولهای سیلیکاته نشان داده که می‌توان از تبلور ماگماها ، همیشه سنگهای آذرینی انتظار داشت که مشابه ترکیب توده‌های بزرگ گرانیتی است که در روی زمین مشاهده می‌کنیم. دلیل دیگری که می‌تواند منشا ماگمایی باتولیت‌ها را تایید کند، قابل مقایسه بودن حجم توده‌های آذر آواری اسیدی با حجم باتولیت‌های گرانیتی است که نشان می‌دهد هرگاه ماگما به سطح زمین راه یافته است این توده‌های آذر آواری بزرگ را تشکیل داده و در مواردی که ماگما در زیر زمین منجمد و متبلور شده است باتولیت‌های گرانیتی را با حجم مشابه بوجود آورده است.

جایگیری باتولیت

مطالعاتی که رامبرگ (Ramberg) و همکاران او در سوئد با استفاده از مدل انجام داده‌اند نشان می‌دهد که ماگما به علت اختلاف وزن مخصوص با طبقات مجاور ابتدا بطور قائم به سمت بالا حرکت می‌کند و وقتی تعادل نسبی در وزن مخصوص پیدا شد بطور افقی حرکت می‌کند. و در حقیقت از نظر فرم ، توده‌های گرانیتی شبیه قارچ یا چتر چتربازان (در هنگام سقوط) است و مکانیسم جایگیری آن مانند توده‌های نمک دیاپیری می‌باشد و نفوذ ماگما را نیز باید یک نوع دیاپیری تلقی کرد.

مباحث مرتبط با عنوان

• افیولیت
• دایکها
• سنگهای آذرین
• سنگهای اسیدی
• سیل‌ها
• کانیهای سیلیکاته
• ماگما