گیاه سداب
| |
|
شناسنامه
| سداب Rutaceae | :تیره
|
| Ruta graveolens | :نام لاتین
|
| Rue | :نام انگلیسی
|
| سداب | :نام فارسی
|
| سداب - فیجن | :نام عربی
|
شرح گیاه
گیاهی علفی پایا به ارتفاع 30 تا 80 سانتی متر ، عاری از کرک و دارای قاعده چوبی است. برگهائی نسبتاً ضخیم، گوشتدار، به دو صورت ساده ( در قسمتهای انتهائی ساقه) و منقسم به قطعات متعدد در قسمتهای پائین گیاه) دارد. ساقه و برگهای آن دارای رنگ سبز مات، مایل به آبی یا مایل به زرد و گلهای آن نر – ماده و زرد رنگ است. گلهای مرکز گل آذین آن مرکب از قطعات 5 تایی ولی گلهای کناری، شامل قطعات 4 تایی است. در هر گل آن 8 تا 10 پرچم دیده می شود.که در آغاز، در گودی گلبرگها جای دارند ولی بعداً به سمت مادگی حرکت نموده دانه های گرده بر روی آن می ریزند. میوه اش کپسول و شامل دانه هائی به رنگ مایل به قهوه ای است. در گیلان به سیاب مشهور است.
نیاز اکولوزیکی
سداب در طول رویش نیاز به هوای گرم و تابش آفتاب دارد. هوای سرد آب فراوان و سایه از سرعت رشد آن می کاهند. درجه حرارت مناسب برای رویش بذر 12 تا 15 درجه سانتی گراد است. دمای زیاد و نور کافی برای کشت سداب مناسب است و تاثیر مثبت در مقدار مواد موثره آن دارد. از این رو بهتر است این گیاه در دامنه های جنوبی تپه ها کشت شود. عناصر و مواد غذایی مناسب و وجود ترکیبات کلسیم در خاک و همچنین آبیاری منظم نقش عمده ای در افزایش عملکرد (اعم از پیکر رویشی و مواد موثره) دارد.
PH خاک برای سداب بین 5/5 تا2/8 مناسب است سداب 6-5 سال عمر دارد لذا باید مکانی را برای کشت انتخاب کرد که بتواند نیازهای گیاه در این مدت رفع نماید.
| |
|
آماده سازی خاک
چون سداب گیاهی چند ساله است، قبل از کاشت باید زمین را آمده نمود در فصل پائیز 15 تا 20 تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه می کنند و زمین را شخم متوسطی می زنند.مقدار کود شیمیایی لازم برای سداب 50 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 40 تا 50 کیلو گرم درهکتار اکسید پتاس می باشد. کودها را پس از تسطیح زمین بر سطح خاک پاشیده و با دیسک تا عمق 15 تا 20 سانتی متر مخلوط می کنند. از سال دوم در فصل پائیز 30 تا 40 کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر و 20 تا 35 کیلوگرم در هکتار اکسید تپاس و اوایل بهار قبل از اینکه شاخه های جدید ظاهر شوند 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه می شود.هر سال پس از اولین برداشت با توجه به شرایط خاک و مواد و عناصر غذایی آن مقداری کود ازت به زمین داده می شود.
کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و نیز برای تهیه بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد
تاریخ و فواصل کاشت
زمان مناسب برای کشت مستقیم سداب اواخر زمستان است فاصله ردیفها از یکدیگر 40 سانتی متر مناسب است. برای هر هکتار زمین 4 تا 5 کیلوگرم بذر نیاز است.
در کاشت غیر مستقیم اواخر فروردین تا اوایل خرداد بذر را در خزانه هوای آزاد در ردیفهایی با فاصله 25 تا 35 سانتی متر می کارند.
کاشت
کاشت و تکثیر سداب توسط بذر صورت می گیرد. و روش آن بستگی به شرایط آب و هوای منطقه دارد و معمولاً به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می گیرد.
کشت مستقیم : کشت سداب در سطوح کم همواره به طور مستقیم صورت می گیرد. در این روش بذور به صورت ردیفی و در فواصل مناسب کشت می گردند. بلافاصله پس از کاشت آبیاری مناسب به منظور رویش یکسان بذور ضروری است.
کشت غیر مستقیم : در مقیاس وسیع کشت از این روش استفاده می شود. در زمان مناسب بذور سداب را در خزانه هوای آزاد که بستر آن به همین منظور آماده شده (خاک سطحی نرم و حاوی مقادیر مناسبی ترکیبات هوموسی است) کشت می نمایند. آبیاری منظم و وجین علفهای هرز نقش عمده ای در رشد نشاء ها دارد.عمق بذر سداب در هنگام کاشت باید بین 5/1 تا 2 سانتی متر باشد بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین 1 تا 2/1 کیلوگرم می باشد. اواخر تابستان یا اوایل پائیز وقتی ارتفاع گیاهان 25 تا 30 سانتی متر رسید می توان نشاء ها را به زمین اصلی منتقل کرد. پس از انتقال تمام نشاء ها به زمین اصلی باید آنها را آبیاری نمود.
فاصله ردیفهای کاشت در زمین اصلی بین 50 تا 60 سانتی متر و فاصله دو بوته روی ردیف کاشت 20 تا 30 سانتی متر مناسب می باشد. تراکم 50 تا 70 هزار بوته در هکتار مناسب می باشد.
داشت
در سال اول رویش گیاهان کند است و به همین دلیل علفهای هرز می توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابند لذا کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و نیز تهیه بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد. در طول رویش سداب باید با علفهای هرز گیاهان به طور منظم مبارزه نمود. از علف کشهای انتخابی سداب می توان از هو نگازین نام برد. از سال دوم اوایل بهار قبل از رویش مجدد گیاهان می توان از این علف کش استفاده کرد. البته مبارزه شیمیایی باید همراه با جمع آوری علف های هرز از طریق مکانیکی (توسط کولتیواتور) باشد تا نتیجه بهتری بدهد. اگر بارندگی کم باشد و مقدار رطوبت خاک رو به نقصان رود بلافاصله باید گیاهان را آبیاری کرد. تاخیر ممکن است باعث بروز صدمات جبران ناپذیری به محصول گردد.
سداب گیاهی مقاوم است و به عوامل بیماریزای قارچی باکتریایی و یا ویروسی کمتر آلوده می شود. همچنین از آنجائیکه 2 یا 3 مرتبه در سال می توان محصول سداب را برداشت کرد از این رو کاشت این گیاه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه می باشد.
برداشت
این گیاه از سال اول رویش حاوی مواد موثره دارویی می باشد که مقدارش با شروع گل دهی به حداکثر می رسد. از این رو بهتر است برداشت محصول در این مرحله انجام گیرد.
پس از برداشت پیکر رویشی مجدداً گیاه تولید شاخه ها و برگهای جدید می نماید. اگر زمین و خاک و سایر شرایط اقلیمی مطلوب باشد گیاهان مجدداً گل می دهند به طوری که قبل از فصل سرما یعنی در اوایل پائیز (مهر – آبان) می توان دوباره محصول را برداشت کرد.(معمولاً از سال دوم به بعد می توان محصول را برای 2 یا 3 بار برداشت نمود).
گیاهان هنگام برداشت باید از فاصله 12 تا 15 سانتی متری سطح زمین چیده شوند. درسطوح کوچک محصول با داس برداشت می شود. در حالیکه در مقیاس وسیع کشت باید از ماشینهای مخصوص برداشت استفاده کرد. اگر گیاهان در تابستان برداشت شوند،لازم است مدت کمی روی زمین بمانند تا مقداری از رطوبت آنها کاسته شود. اگر این عمل در پائیز صورت گیرد، نیاز به این کار نیست و آنها را باید سریعاً به خشک کن منتقل نمود. انتقال و شستشوی گیاهان باید با دستگاه انجام گیرد. اگر این اعمال با دست صورت میگیرد، باید از روپوش ، دستکش و ماسک های مخصوص استفاده شود، زیرا تماس گیاهان با دست به بخصوص در هوای آفتابی به علت وجود آلکالو ئیدهای سمی و خطرناک ایجاد مسمومیتهای شدید یا حساسیت های شدید پوستی می نماید. پس از اتمام کار حتماً حمام کرده و بدن با آب و صابون شسته شود. مقدار محصول سداب (اندامهای هوایی خشک) بین 5/3 تا 4 تن در هکتار می باشدو نسبت محصول تازه به خشک 5 به 1 است.
تعداد بازدید ها: 25757