" ویتامین D "
مطمئنا با نام ویتامین D آشنایی دارید و از بیماری
راشیتیسم یا نرمی
استخوان نیز مطالبی شنیده اید و یا شاید تاکنون کودکان یا افراد بزرگسالی را دیده اید که پاهای هلالی شکل دارند ، دلیل آن چیست؟ آیا هلالی شدن پای افراد به سمت خارج یا داخل یک مسئله ژنتیکی است یا یک کمبود تغذیه ای ؟ با توضیحاتی که در مورد ویتامین D داده خواهد شد این مساله روشن می شود.
ویتامین D را
کالسفیرول گویند که از ویتامینهای محلول در
چربی است و از راههای مختلفی به بدن می رسد. اصلی ترین راه تأمین ویتامین D برخورد نور
ماوراء بنفش آفتاب و تغییرات پیش سازهای زیر پوستی است. این ویتامین از راه مواد غذایی حیوانی نیز تامین می شود ، در
گیاهان نیز پیش سازهای تولید کننده ویتامین D موجود است .
پس می بینیم که این ویتامین مهم از راههای زیادی تامین می شود، قرار گرفتن در آفتاب مستقیم حتی به مدت 10 دقیقه در روز، نیاز بدن ما را تامین می کند . این مساله برای کودکان و سالمندان که در منزل نگهداری می شوند و افراد شب کار بسیار اهمیت دارد .
جذب این ویتامین بوسیله چربی ها صورت می گیرد و در
خون توسط عامل حمل کننده ویتامین D منتقل می شود ، از اینرو کسانیکه مبتلا به بیماریهای هضمی و جذبی
چربی هستند باید به میزان دریافت ویتامین D و عوارض کمبود آن توجه بیشتری بنمایند.
عملکرد ویتامین D چیست؟
- نقش اصلی ویتامین D ، حفظ تعادل کلسیم و فسفر است .
- این ویتامین در تمایز سلولی تاثیر دارد.
رشد استخوانی ، استحکام استخوانها و
دندانها ، سلامت استخوان در دوران کهنسالی و عدم ابتلا به
استئوپروز یا
پوکی استخوان همه به دلیل تاثیر ویتامین D در حفظ تعادل
کلسیم و
فسفر است. ویتامین D از یک سو موجب افزایش جذب کلسیم و فسفر از روده ها ، کاهش دفع از کلیه ها و کنترل
متابولیسم در
استخوان می شود و از سوی دیگر این ویتامین در رشد سلولهای استخوانی نیز مؤثر است . تاثیر آن در رشد سلولها ، به دلیل عمل آن در ترجمه ژنهای هسته سلول می باشد .
مطالبی که بیان شد میزان اهمیت و نحوه عملکرد ویتامین D را بیان می دارد.
عوارض کمبود ویتامین D
بیماری اصلی حاصل ویتامین D ،
راشیتیسم یا
نرمی استخوان است . این بیماری در اثر کمبود
کلسیم و
فسفر در زمان رشد استخوانها در کودکان است. این عوارض در استخوانهای اصلی و بلند رخ داده و فرد دچار درد و سستی عضلات می شود. به دلیل اینکه استخوانها دارای املاح کمتری هستند ، وزن را تحمل نمی کنند و انحنا می یابند. عوارض دیگر، تشکیل برجستگیهای دکمه مانند بر روی
ستون فقرات ،
جمجمه بزرگ و سینه برجسته می باشد ، مچ دست و پا پهن می شود که از علائم اولیه و قابل تشخیص توسط
رادیوگرافی است . این بیماری در کشورهای فقیر ،
چین ،
نیجریه و
بنگلادش شایع است در
ایران نیز موارد آن کم نیست ولی در سالهای اخیر به دلیل افزایش آگاهی والدین کمتر دیده می شود .
در بزرگسالان کمبود ویتامین D عارضه
استئومالاسیرا در پی دارد . کاهش تراکم استخوانی موجب بروز دردهای شدید در قسمت
کمر و پا می شود که بروز شکستگی سریع در استخوانهای دراز و ضعف عضلانی از عوارض آن است . دریافت ویتامین D به همراه
کلسیم و
فسفر، راه درمان این عارضه است .
استئوپروز یا
پوکی استخوان یکی از بیماریهایی است که بسیاری از سالمندان خصوصا زنان بدان مبتلا می شوند در این بیماری استخوان از داخل تخلیه می شود و املاح استخوانی کاهش می یابد . عامل اصلی تاثیرگذار تغییرات هورمونی
بدن است. در این بیماری میزان ویتامین D کاهش می یابد ولی درمان با ویتامین D تاثیر چندانی ندارد. تنها می توان توصیه کرد برای پیشگیری از ابتلا ، از دوران جوانی میزان کافی
کلسیم و
فسفر به همراه ویتامین D مصرف شود. میزان مورد نیاز ویتامین Dدر یک فرد بالغ 10 میکروگرم است . میزان نیاز در کودکی خیلی بیشتر است و با افزایش سن در دوران پیری نیز نیاز فرد بالا می رود .
منابع غذایی ویتامین D بیشتر منابع حیوانی است
روغن کبدماهی غنی ترین منبع آن است .
ویتامین D به میزانهای متفاوت در
کره ،
زرده تخم مرغ ،
خامه و
جگر موجود است .
برای تامین ویتامین D توصیه می شود از منابع غذایی دریایی مثل تن ماهی های مختلف حداقل دوبار در هفته مصرف شود .