گذشته از سیره و روش ائمه معصومین که سراسر ، تعلیم و ارشاد و جنبشهایاصلاحی است ، در تاریخ حرکتها و جنبشهای اصلاحی فراوان میتوان یافت که از هیچ تاریخ دیگر کمتر نیست . ولی نظر به اینکه بررسی کافی درباره این جنبشها به عمل نیامده انسان ابتداء میپندارد تاریخ از نظرجنبشهای اصلاح طلبانه تاریخی راکد و صامت است .
در قرون اخیر نهضتهای مختلف دینی - سیاسی در جهان شکل گرفته اند ، هریک از این نهضتها با اهداف خاصی در عرصه جهان به منصه ظهور رسیدند که در اینجا به برخی از آنها می پردازیم، قضاوت در مورد چنین حرکتهایی را به خواننده می سپاریم:
سلفیه
نهضت اخوان‌المسلمین
وهابیت
انقلاب مشروطه
جنبش تنباکو
نهضت ملی شدن صنعت نفت
