تاریخچه ی:
نخاع
!دید کلی
((مغز)) و نخاع تشکیل دهنده ((سیستم عصبی مرکزی)) هستند که درون محفظهای استخوانی (((جمجمه)) و ستون مهرها) قرار گرفتهاند. از نظر ساختمانی در سیستم عصبی مرکزی دو قسمت به نامهای ماده سفید و ماده خاکستری قابل تشخیص میباشد.
!ماده سفید نخاع (White Matter)
این ماده بخشی است که حاوی رشتههای عصبی و ((سلول گلیال|سلولهای گلیال)) میباشد. عمده رشتههای ماده سفید از نوع میلین دار میباشند و علت سفید شدن آن نیز همین امر است.
!ماده خاکستری (Gray Matter)
ماده خاکستری ، بخشی است که حاوی جسم سلولی نورونها و سلولهای گلیال میباشد.
!انواع نورونهای نخاعی
((نورون نخاعی|نورونهای نخاعی)) از نظر شکل ، اندازه ، تعداد و طول زوایدشان بسیار متنوعند. با وجود این ، در حالت کلی نورونهای سیستم عصبی مرکزی از نظر طول ((آکسون)) به دو دسته تقسیم میشوند. نورونهای دسته I گلژی ، به نورونهایی اطلاق میگردد که آکسون بلند آنها از ماده خاکستری خارج و وارد ماده سفید شده و یا حتی از نخاع خارج و در تشکیل اعصاب محیطی شرکت میکنند. نورونهای دسته II گلژی ، نورونهایی هستند که آکسون آنها کوتاه بوده و از ماده خاکستری خارج نمیگردند. فواصل بین نورونها را شبکه پیچیدهای از ((دندریت|دندریتها)) ، آکسونها و زواید سلولهای گلیال پر کرده که اصطلاحا ((نوروپیل)) نامیده میشود و دارای نقش ارتباطی و عملکردی مهمی در ((بافت عصبی)) است.
!طناب نخاعی
نخاع به عنوان رابطی است که فرامین صادره از ((مغز)) به سایر نقاط بدن و همچنین پیامهای عصبی از نواحی مختلف بدن به مغز ، از آن عبور مینمایند. نخاع در مقطع عرضی شکل بیضوی دارد که ماده خاکستری آن در وسط و ماده سفید آن در اطراف ماده خاکستری قرار گرفته است.
!ساختمان تشریحی ماده خاکستری نخاع
*((شاخ پشتی نخاعیماده خاکستری نخاع به شکل حرف H دیده میشود که بازوهای آن در سطح خلفی به نام
|شاخهای پشتی)) و در سطح قدامی به نام ((شاخ شکمی نخاعی|شاخهای شکمی)) معروف هستند. قسمت رابط بین دو باززو حاوی مجرایی به نام کانال مرکزی یا مجرای آپاندیمی است که باقی مانده مجرای لوله عصبی جنینی است. این مجرا بوسیله یک ردیف سلول آپاندیمی مفروش شده است.
!!شاخ پشتی ماده خاکستری
شاخ پشتی ماده خاکستری یک ناحیه حسی است که ((نورن حسی|نورنهای حسی)) موجود در آن بوسیله ((سیناپس)) با رشتههای حسی وارده به آن اطلاعات دریافت شده از محیط را به سایر قسمتهای نخاع و یا مراکز بالاتر منتقل میکنند. رشتههای حسی وارده به شاخ پشتی ، در واقع آکسون نورونهای حسی موجود در ((گانگلیون نخاعی|گانگلیونهای نخاعی)) هستند، که از طریق ریشههای پشتی وارد نخاع میگردند.
!!شاخ شکمی ماده خاکستری
شاخ شکمی ماده خاکستری ، در مقایسه با شاخ پشتی یک ناحیه حرکتی میباشد که حاوی جسم سلولی ((سوماتیک|نورونهای حرکتی سوماتیک)) است و آکسون آنها از طریق ریشههای قدامی نخاع را ترک کرده و به ارگانهای عامل ختم میگردند.
!!شاخ جانبی
جسم سلولی ((اتونوم|نورونهای اتونوم)) در ناحیه میانی ماده خاکستری و قسمتی به نام شاخ جانبی قرار گرفته که آکسون آنها همراه با آکسون نورونهای حرکتی سوماتیک از طریق ریشههای شکمی ، نخاع را ترک کرده و در گانگلیونهای اتونوم با نورونهای پس گانگلیونی سیناپس مییابند. از نظر هیستولوژیک ، شاخهای پشتی و شکمی حاوی سلولهای گلیال و جسم سلولی نورونها میباشند. ولی جسم سلولی موجود در شاخهای پشتی مدور ، کوچک و جسم سلولی موجود در شاخهای شکمی از نوع چند وجهی و بزرگ میباشد. از طرف دیگر ، شاخهای پشتی باریک و بلند و شاخهای شکمی ، پهن و کوتاه میباشند.
!ساختمان تشریحی ماده سفید نخاع
ماده سفید نخاع از رشتههای میلین دار و بدون میلین و سلولهای گلیال تشکیل شدهاند، که دارای شیار باریک در قسمت خلفی ، به نام شیار میانی - خلفی و یک شیار نسبتا عریض و حاوی ((نرم شامه)) در قسمت قدامی به نام شیار میانی قدامی میباشد. ماده سفید را در حد فاصل شاخهای پشتی ستونهای خلفی ، در طرفین قسمت میانی ماده خاکستری ستونهای جانبی و در مجاورت شاخهای شکمی ، ((ستون قدامی|ستونهای قدامی)) مینامند.
!پردههای نخاع
!!((سخت شامه))
پرده سختی است متشکل از بافت همبندی متراکم که سطح خارجی آن در مجاورت ((پریوست)) استخوانها قرار گرفته است. در نخاع ، سخت شامه بوسیله فضایی به نام ((فضای اپیرورال)) از پریوست جدا شده و اتصال آن به پریوست محدود به یک سری ((لیگامان)) موسوم به لیگامانهای دندانهای است. فضای اپیرورال محتوی ((شبکه وریدی)) ، بافت همبند شل و ((بافت چربی)) است.
!!((عنکبوتیه))
پرده ظریفی است از ((کلاژن|الیاف کلاژن)) و الاستیک که فاقد ((رگ خونی|رگهای خونی)) است. قسمتی از عنکبوتیه که در مجاورت سخت شامه قرار دارد به صورت پردهای صاف میباشد که توسط استطالههای ظریفی شبیه تارهای عنکبوت با ((نرم شامه)) مرتبط میگردد. فضای موجود بین این استطالهها فضای زیر عنکبوتیه را تشکیل میدهند که حاوی ((مایع مغزی نخاعی)) و محل عبور رگهای خونی است. عنکبوتیه در همه جا توسط سلولهای پهن و سنگفرشی پوشیده شده است.
!!نرم شامه
لایه ظریفی از بافت همبند شل و پر عروق میباشد که عمدتا از الیاف کلاژن و الاستیک تشکیل شده و بوسیله سلولهای پهن و سنگفرشی پوشیده شده است. اگر چه نرم شامه در مجاورت نزدیک بافت عصبی قرار گرفته ، ولی بوسیله زواید سلولهای گلیال از بافت عصبی جدا شده و در تماس مستقیم با آن نمیباشد. این پرده ظریف در تمام چینهای بافت عصبی مرکزی نفوذ کرده و همراه با رگهای خونی به درون بافت عصبی نیز راه مییابد.
!!مایع مغزی فضایی (CSF)
سیستم عصبی مرکزی در درون مایعی به نام مایع مغزی نخاعی قرار گرفته که این مایع هم به عنوان یک ضربه گیر ، سیستم عصبی مرکزی را در مقابل ضربات مکانیکی حفظ مینماید و هم برای فعالیتهای متابولیکی آن ضروری است. حجم این مایع که عمدتا از رگهای خونی شبکه کروئید و به مقدار کمتر از عروق نرم شامه و بافت مغزی نشات میگیرد، بین 80 تا 150 میلی لیتر متغیر میباشد. مقدار مایع مغزی نخاعی در شرایط مننژیت افزایش مییابد. با برداشت مایع مغزی نخاعی و تجزیه آن میتوان به عامل ایجاد کننده ((مننژیت)) پیبرد.
!سد خونی مغزی
تزریق مواد رنگی به ((سیستم گردش خون)) نشان میدهد که مواد رنگی در همه بافتها غیر از سیستم عصبی مرکزی قابل ردیابی است. این امر بیانگر نوعی سد بین خون و سیستم عصبی مرکزی میباشد که اصطلاحا ((سد خونی مغزی)) نام گرفته است.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((سخت شامه))
*((سد خونی مغزی))
*((سیستم عصبی مرکزی))
*((سیستم گردش خون))
*((سوماتیک))
*((شاخ پشتی نخاعی))
*((عنکبوتیه))
*((گانگلیون نخاعی))
*((مایع مغزی نخاعی))
*((مننژیت))
*((نرم شامه))
*((نورن حسی))
*((نورون نخاعی))