بسیاری از قوانین کلی اسلام دارای تبصره هایی است و مواردی از آن استثناء شده است، مثلاً قانون تربیت اجتماعی«
صله ارحام» (پیوند با خویشاوندان) با آن همه تاکیدی که بر آن شده و پاداشها و فواید فراوانی که برای آن بیان گردیده و پیامدها و زیانهای سختی که برای ترک آن بیان شده است در مواردی استثناء شده و پیوند با بعضی از خویشان ممنوع گردیده است و نیز عیادت و ازدواج و. . . انسانی که در جامعه ای زندگی می کند، نیاز فراوانی به ارتباط و همکاری با اعضای آن جامعه دارد نیازهایی از قبیل خرید و فروش، ازدواج، دستگیری در سختی ها، دوستی و مصاحبت، قرض و ضمانت، اعتبار و آبرو و عیادت در هنگام بیماری و. . .
حال اگر افراد جامعه بنا به عللی هر گونه همکاری و مساعدت را از کسی دریغ کنند و او را در یک« تحریم اجتماعی» محصور سازند و رابطه خود را با او بطور کلی قطع کنند، زندگی این فرد چگونه خواهد گذشت؟ آیا چنین کسی با این محاصره همگانی و فشار همه جانبه قادر به ادامه زندگی طبیعی در آن جامعه خواهد بود؟ هرگز! این تحریم همچون زندانی تنگ و تاریک، جان او را به لب خواهد آورد و او پس از مدتی یا آن جامعه را ترک خواهد کرد و یا در صدد رفع موانع و اصلاح امور بر خواهد آمد.
بعضی از خطا کاران با نصیحت و موعظه و امر به معروف و نهی از منکر اصلاح می شوند و بعضی دیگر با اندکی تنبیه به اصلاح خود می پردازند ولی تنها راه باقی مانده برای اصلاح و تنبیه و هدایت برخی از خطا کاران قطع رابطه، طرد، فشار روانی و اجتماعی و مبارزه منفی است.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم برای اصلاح افراد و جامعه اسلامی فرمان طرد کامل گناهکاران را در یکی از موارد چنین صادر فرموده است: (شارب الخمر ان مرض فلا تعودوه و ان شهد فلا تقبلو و ان ذکر فلا تزکوه و ان خطب فلا تزوجوه و ان حدث فلا تصدقوه و ان مات فلا تشهد و. . . )، (شرابخوار اگر بیمار شد از او عیادت نکنید و اگر شهادتش داد نپذیرد و اگر یادی از او به میان آمد، او را نستائید و اگر خواستگاری کرد به او همسر ندهید و اگر سخنی گفت تصدیقش نکنید و اگر مرد در مراسمش حاضر نشوید )
واضح است که اگر تحریری این گونه علیه شرابخوار اعمال شود و همه افراد جامعه ملتزم به رعایت آن باشند خواب غفلت از سر آن شرابخوار و هر گناهکار دیگر به در می رود و مستی او به هوشیاری تبدیل می شود و او از جاده انحراف به صراط مستقیم باز می گردد.
منابع :
بحارالانوار ،ج 81 ، ص 267 ؛ کتاب زیارات خدا ، ص 82 - 85
مراجعه شود به:
تحریم شراب