منو
 کاربر Online
1772 کاربر online
تاریخچه ی: قصیده

در حال مقایسه نگارشها

نگارش واقعی نگارش:3
قصیده نوعی از شعر است که دو مصراع بیت اول و مصراع های دوم بقیه ی بیت های آن هم قافیه اند.
طول قصیده از 15 بیت تا 60 بیت می تواند باشد.

قصیده را می توان به شکل زیر تصویر کرد:

......................الف///////// ...................... ب
...................... ب ////////// ...................... ج
...................... ج ////////// ...................... الف


لحن و موضوع قصیده حماسی است و در آن از مدح و مفاخره و هجو و ذم و .... سخن می رود و مسائل دیگر از قبیل مسائل اخلاقی و دینی و وصف طبیعت در قصیده جنبه فرعی دارد.

هر چند قصاید شاعرانی چون ناصرخسرو به موضوعات مذهبی و فلسفی و منوچهری و خاقانی به وصف طبیعت و سنایی به عرفان و مسعود سعد به حسبیه معروفند اما مضمون اصلی قصیده مدح است و در قصاید عنصری و انوری نیز موضوع اصلی مدح کردن شاهان است.



تصویر

قصیده قالب رایح شعر فارسی از اوایل قرن چهارم تا پایان قرن ششم است و از این تاریخ به بعد غزل اندک اندک جای آن را می گیرد اما اوج قصیده سرائی در قرون پنجم و ششم است.

در قرن ششم بر اثر تحولات سیاسی و اجتماعی که رخ می دهد (بر روی کار آمدن سلجوقیان) بازار مدح از رونق می افتد و تصوف رواج می یابد و قصیده که اصل موضوع آن ستایش ممدوح در پایان شعر است جای خود را به دیگر قالب های شعری می دهد هر چند از این دوره به بعد هم قصیده دیده می شود اما دیگر قالب رایج نیست و غزل حتی وظیفه اصلی قصیده که مدح باشد را نیز بر عهده می گیرد.

سرانجام در قرن هفتم سعدی در طی قصیده ای مرگ قصیده را رسماً اعلام می کند و ساختمان سنتی آن در هم می شکند.

بعضی قصیده را "حماسه دروغین" خوانده اند چرا که در ادبیات حماسی قهرمان اغلب یک موجود اساطیری است که کارهای عجیب و خارج از توان بشر معمولی انجام می دهد ولی در قصیده همه ی این صفات در مورد شخصی که کاملاً او ا می شناسیم و می دانیم هیچ یک از این کارها را نمی تواند بکند بکار می رود.

در قصیده هایی که در مدح سلطان محمد غزنوی سروده شده است به نمونه های خوبی از این اغراق ها بر می خوریم که حتی اندکی هم با واقعیت شخصیت او سازگار نبوده است.

نمونه ای از قصیده

قصیده "بهاریه" فرخی شامل صد و بیست و پنج بیت و در مدح سلطان محمود غزنوی است که برای نمونه ابیاتی از آن نقل می شود:

بهار تازه دمید، ای به روی رشک بهار
بیا و روز مرا خوش کن و نبید بیار
همی به روی تو ماند بهار دیبا روی
همی سلامت روی تو و بقای بهار
رخ تو باغ من است و تو باغبان منی
مده به هیچکس از باغ من، گلی، ز نهار!
به روز معرکه، بسیار دیده پشت ملوک
به وقت حمله، فراوان دریده صف سوار
همیشه عادت او بر کشیدن اسلام
همیشه همت او نیست کردن کفار
عطای تو به همه جایگه رسید و، رسد
بلند همت تو بر سپهر دایره وار
کجا تواند گفتن کس آنچه تو کردی
کجا رسد بر کردارهای تو گفتار؟
تو آن شهی که ترا هر کجا شوی، شب و روز
همی رود ظفر و فتح، بر یمین و یسار
خدایگان جهان باش، وز جهان برخور
به کام زی و جهان را به کام خویش گذار

فیش ناتمام است.


قصیده معمولاً از حدود 15 بیت تا حدود پنجاه، شصت بیت است. بیت اول آن مصرع و مصراع های سمت چپ یک قافیه (و ردیف) دارند. بدین نحو:
الف--- ب
ب--- ج
ج--- الف

لحن و موضوع قصیده حماسی است و در آن از مدح و مفاخره و هجو و ذم از این قبیل مسائل سخن می رود و مسائل دیگر از قبیل مسائل اخلاقی، دینی، وصف و غیره جنبه ثانوی دارد. هر چند شاعرانی چون ناصرخسرو به قصیده های مذهبی و فلسفی و منوچهری و خاقانی به وصف طبیعت و سنایی به عرفان و مسعود سعد به حسبیه معروفند اما مضمون اصلی قصیده مدح است چنان که در قصاید عنصری و انوری دیده می شود.



تصویر

قصیده قالب رایح و مسلط 1 dominant شعر فارسی از آغاز (اوایل قرن چهارم تا پایان قرن ششم است و از این تاریخ به بعد غزل اندک اندک جای آن را می گیرد اما اوج قصیده سرائی در قرون پنجم و ششم است. در قرن ششم بر اثر تحولات سیاسی و اجتماعی که رخ می دهد (بر روی کار آمدن سلجوقیان) بازار مدح از رونق می افتد و تصوف رواج می یابد و مرکزیت از خراسان به عراق عجم منتقل می شود، این عوامل و عوامل دیگر باعث می شوند که فقط معشوق قسمت اول قصیده (تعزل) به جا ماند و ممدوح قسمت دوم قصیده از بین برود. هر چند از این دوره به بعد هم قصیده دیده می شود اما دیگر قالب رایج و مسلط نیست و غزل حتی وظیفه اصلی قصیده را که مدح باشد بر عهده می گیرد. سرانجام در قرن هفتم سعدی در طی قصیده یی مرگ قصیده را رسماً اعلام می دارد و ساختمان سنتی آن در هم می شکند.

قصیده، قالبی حماسی

قصیده قالب مضامین حماسی است و در آن قهرمان کسی است که به سفرهای مخاطره آمیز پای در می نهد و یک تده خیل عظیمی را تار و مار می کند. جنگ های او جنبه ملی و مذهبی (غزوه) دارد و مخالفان او کفار و ملاحده هستند. کارهای محیرالعقول می کند مثلاً با اسب از دریای ژرف عبور می کند. دردهای تأیید شاعر او را از جاودانان و بی مردان قلمداد می کند. بدین ترتیب غالب مختصات عمده حماسه در قصیده هست. اما فرق حماسه راستین با قصیده در این است که در حماسه قهرمان یا واقعاً موجودی بزرگ بوده است(حماسه تاریخی) و یا موجودی اساطیری است که فقط از خلال خود ادبیات حماسه در مورد او اطلاعاتی داریم اما در قصیده و قهرمان را از اسناد تاریخی می شناسیم و می دانیم که حائز هیچکدام از اوصاف شاعر نبوده است. بدین ترتیب قصیده حماسه دروغین است. قهرمان مثلاً سلطان محمود است که به هیچ وجه جنبه ملی و مذهبی ندارد هیچگاه یک تنه به جنگ دشمن نرفته است ،بلکه سواران بی شمار او مشتی از هندیان بی دفاع را غارت کرده اند. جنگ او غزوه نبوده است، بلکه دزدی و غارت بوده است و آن چه در شعر شاعر بنا به طرح های حماسی عبور از دریایی ژرف خوانده شده در حقیقت عبور از رودخانه یی با هزاران تدبیر و تجهیز بوده است.



تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 پنج شنبه 26 مرداد 1385 [12:13 ]   10   حمیده کاشیان      جاری 
 پنج شنبه 26 مرداد 1385 [11:52 ]   9   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 پنج شنبه 26 مرداد 1385 [11:27 ]   8   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 پنج شنبه 26 مرداد 1385 [09:15 ]   7   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 پنج شنبه 26 مرداد 1385 [08:57 ]   6   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 پنج شنبه 26 مرداد 1385 [08:54 ]   5   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 دوشنبه 09 مرداد 1385 [11:28 ]   4   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 دوشنبه 09 مرداد 1385 [11:26 ]   3   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 شنبه 24 تیر 1385 [12:01 ]   2   حمیده کاشیان      v  c  d  s 
 شنبه 24 تیر 1385 [06:27 ]   1   حمیده کاشیان      v  c  d  s 


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..