یکی از دستورات موکد
دین مبین اسلام، « صله رحِم » است که یکی از مهم ترین آداب اجتماعی است که با شکل گیری صحیح آن، ریشه بسیاری از کمبودها و نیازها خشکیده می شود.
صله به معنای وصل است، کنایه از احسان و اظهار عطوفت و رفق و رعایت حال.
رحِم به معنی جایگاه اولاد و کنایه از مادر است، بنابراین صله رحم یعنی رسیدگی و احسان به افرادی که با انسان، یک مادرِ مشترک داشته باشند؛ مانند عمو، عمّه، دایی، خاله و فرزندان آنها.
البته مادر مشترک به معنای مادری است که زود به ذهن برسد و در عُرف آنها را فرزندان آن مادر بدانند والّا مادر مشترک بسیار دور، چه بسا قبیله ای را شامل گردد.
صله رحم از دستورات عام و پرمنفعت اسلام است و کنیه های خانوادگی را از بین میبرد و در روایات اسلامی به آن تأکید فراوان شده است.
1-
امام صادق علیه السلام فرمود: « صله رحم کن ولو به شربتی از آب و بهترین صله رحم بازداشتن خویش است از اذیّت آنها.»
2-
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: « ارحام خود را صله کنید ولو به سلام.»
3-
امام حسین علیه السلام فرمود: « هر کس میخواهد اجلش تأخیر بیفتد و روزیش زیاد گردد، پس صله رحم کند.»
4-
رسول خدا صلی الله علیه وآله سلم فرمود: « مردی صله رحم میکند و فقط از عمرش سه سال مانده، خداوند آنرا سی سال میکند و مردی قطع رحم میکند و از عمرش سی سال مانده خداوند آن را سه سال میکند،
بحمدالله مایشاء و یثبت وعنده ام الکتاب (سوره رعد آیه 39) (خداوند هر چه را که بخواهد محو میکند و هر چه را بخواهد، ثابت میگرداند و در نزد اوست حقیقت کتاب. )
5- رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: « نیکی به پدر و مادر و صله رحم حساب را آسان میگرداند.» سپس این آیه را خواندند: « و آنانکه صله میکنند آنچه را که خداوند امر به صله آنها کرده و از پروردگارشان میترسند و از بدی حساب بیمناکند.» (رعد-21).
6- حضرت فرمودند: « ای میسّر! من گمان میکنم تو زیاد به اقوامت رسیدگی میکنی.»
میسّر گفت: « بله فدایت شوم! من وقتی نوجوان بودم در بازار کار میکردم و دو درهم مزد میگرفتم، یک درهم آنرا به عمّه ام میدادم و یک درهمش را به خاله ام. »
حضرت فرمود: « به خدا قسم اجل تو دو بار فرا رسید ولی هر بار تأخیر افتاد.»
قطع رحم:
قطع رحم به معنای رسیدگی نکردن و محبت نداشتن نسبت به اقربای نزدیک است و بسیار مذموم می باشد، بطوریکه فرموده اند: « اگر رحم شما با شما قطع کرد، شما وصل کنید؛ زیرا گناه قاطع رحم بسیار عظیم است.»
7- امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: « صله کنید با ارحام خود، گرچه آنها با شما قطع کرده باشند.»
8- رسول خدا صلی الله و علیه وآله و سلم فرمود: «
جبرئیل علیه السلام به من خبر داد که بوی
بهشت، از فاصله هزار سال راه شنیده میشود ولی
عاق والدین و قاطع رحم و مرد سالخورده زناکار آن را نخواهند شنید- یعنی به این اندازه از بهشت دورند.
9- کنیز امام صادق علیه السلام میگوید: « زمانی که حضرت در بستر بیماری و شهادت افتاده بودند و گاهی مدهوش میشدند، یکبار که به هوش آمدند، فرمودند: « به حسین بن علی بن علی - که پسر عموی پدر حضرت بود- هفتار دینار بدهید و به فلانی، فلان مقدار و به فلانی، فلان مقدار بدهید.»
به حضرت عرض کردم: « آیا به مردی عطا و بخشش میکنید که اراده داشت شما را به قتل برساند؟»
حضرت فرمود: « آیا میخواهی من از آنها نباشم که خداوند فرمود: « و کسانی که صله میکند آنچه را که خداوند امر به صله آنها کرده و از پروردگارشان میترسند و از بدی حساب بیمناکند.» بله خداوند بهشت را آفرید و آنرا خوشبو ساخت و بوی بهشت تا هزار سال راه میرود ولی عاق و قاطع رحم آن بو را نمیشنوند.»
10- در روایت است که « برای نیکی به پدر و مادر تا دو سال راه را طی کن! (یعنی اگر برای آن نیکی مجبور باشی راهی به درازای دو سال را بپیمایی، برو و این نیکی را انجام ده) و برای صله رحم تا یک سال راه را طی کن!»
11- شخصی خدمت رسول خدا صلی الله و اله و سلم رسید و عرض کرد: « من اقوامی دارم که به آنها احسان و صله میکنم ولی آنها مرا اذیّت میکنند، میخواهم دیگر کاری به آنها نداشته باشم.»
حضرت فرمود: « در این صورت خداوند هم همه شمارا رها میکند و دور میاندازد.
عرض کرد پس چه کنم؟
حضرت فرمود: به آنکس که ترا محروم ساخته عطا کن و با آنکس که از تو قطع کرده بپیوند و آنرا که به تو ظلم کرده، عفو کن و چون چنین کردی خداوند پشتیبان تو خواهد بود.»
12 - رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم فرمود: « آیا دلالت نکنم شما را به بهترین اخلاق دنیا و آخرت ؟»
گفتند: « چرا یا رسول الله!»
حضرت فرمود: « او کسی است که صله کند با آن کس که قطع کرده و عطا کند به آن کس که محروم کرده و ببخشاید آنرا که بر او ستم کرده و هر کس شادمان باشد از اینکه مرگش به عقب بیفتد و روزی اش واسع گردد، پس باید تقوای الهی را پیشه سازد و صله رحم نماید.»
13- به رسول خدا عرض کردند: « بهترین
صدقه کدام است؟»
حضرت فرمود: « صدقه به خویشاوندی که در دل، دشمنی شما را داشته باشد، پس صله رحم به خویشان، عام است و حتی شامل میشود دشمنان انسان را. »
14- امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «. . . هرکس دست خود را از صله به اقوام ببندد، پس دست همه اقوام را از نیکی به خودش بسته است »
منابع:
معراج السعاده حاج محمد احمد نراقی.
بحارالانوار، ج 74، باب 3، از صفحه 87 تا 139.