منو
 کاربر Online
739 کاربر online
تاریخچه ی: شیمیدانان نامی اسلام

!دید کلی
آغاز کیمیاگری اسلامی با اسامی مردانی همراه است که احتمالا خود کیمیاگر نبوده اند، اما با گذشت زمان و فرارسیدن قرن دهم میلادی ، کیمیاگران شهیری از میان آنان برخاستند که علاوه بر تفکراتشان ، نوشتارهای کاملا جدید و نوینی خلق کردند.
!((امام جعفر صادق علیه السلام)) (148 ـ 82 هـ . ق. / 770 ـ 705 م.)
محضر پر فیض حضرت امام صادق (ع) ، مجمع جویندگان علوم بود. با دانش پژوهی که به محفل آن حضرت راه می یافت از خرمن لایزال دانش او بهره مند می شد.

در علم کیمیا ایشان نخستین کسی بودند که عقیده به عناصر چهارگانه (عناصر اربعه) آب ، آتش ، خاک و باد را متزلزل کردند. از فرموده‌های ایشان است که : «من تعجب می کنم مردی چون ارسطو چگونه متوجه نشده بود که خاک یک عنصر نیست. بلکه عنصرهای متعددی در آن وجود دارد.» ایشان هزار سال پیش از پزشنسبس ، باوواطسه و ... دریافته بود که در آب چیزی هست که می سوزد (که امروزه آن را هیدروژن می‌نامند.)

از امام صادق (ع) ، رساله ای در علم کیمیا تحت عنوان «رساله فی علم الصناعه و الحجر المکرک» باقیمانده که دکتر «روسکا» آن را به زبان آلمانی ترجمه و در سال 1924 آن را تحت عنوان «جعفر صادق امام شیعیان ، کیمیاگر عربی» در «هایدبرگ» به چاپ رسانده است.

به عنوان مثال و برای آشنایی با نظرات حضرت صادق (ع) در شیمی ، خلاصه ای از بررسی دکتر «محمد یحیی هاشمی» را در ذیل درج می کنیم:
از شرحی که امام صادق (ع) برای اکسید می دهد، چنین معلوم می شود که اکسید جسمی بوده که از آن برای رفع ناخالصی در فلزات استفاده شده است. ایشان تهیه اکسید اصغر (اکسید زرد) را از خود و آهن و خاکستر به کمک حرارت و با وسایل آزمایشگاهی آن دوره ، مفصلا شرح داده و نتیجه عمل را که جسمی زرد رنگ است، اکسید زرد نام نهاده اند. این شرح کاملا با فروسیانید پتاسیم که جسمی است زرد رنگ به فرمول [Fe(CN)6] K4 منطبق است و ... . نتیجه عمل بعد از طی مراحلی ایجاد و تهیه طلای خالص است.
امروزه نیز از همین خاصیت سیانور مضاعف طلا و پتاس برای آب طلا کاری استفاده می شود.
!((جابربن حیان)) (2000 ـ 107 هـ . ق / 815 ـ 725 میلادی)
جابربین حیان معروف به صوفی یا کوفی ، کیمیاگر ایرانی بوده و در قرن نهم میلادی می‌زیسته و بنا به نظریه اکثریت قریب به اتفاق کیمیاگران اسلامی ، وی سرآمد کیمیاگران اسلامی قلمداد می شود. شهرت جابر نه تنها به جهان اسلام محدود نمی‌شود و غربی‌ها اورا تحت عنوان «کبر» می شناسند.
((ابن خلدون)) درباره جابر گفته است:
جابربن حیان پیشوای تدوین کنندگان فن کیمیاگری است.
جابربن حیان ، کتابی مشتمل بر هزار برگ و متضمن 500 رساله ، تالیف کرده است. «برتلو» شیمیدان فرانسوی که به «پدر شیمی سنتز» مشهور است، سخت تحت تاثیر جابر واقع شده و می گوید: «جابر در علم شیمی همان مقام و پایه را داشت که ارسطو در منطق .»
جورج سارتون می گوید: «جابر را باید بزرگترین دانشمند در صحنه علوم در قرون وسطی دانست.» اریک جان هولیمارد ، خاورشناس انگلیسی که تخصص وافری در پژوهشهای تاریخی درباره جابر دارد، چنین می نویسد:

جابر شاگرد و دوست امام صادق (ع) بود و امام را شخصی والا و مهربان یافت؛ به طوری که نمی توانست از او جدا ولی بی نیاز بماند. جابر می کوشید تا با راهنمایی استادش ، علم شیمی را از بند افسانه‌های کهن مکاتب اسکندریه برهاند و در این کار تا اندازه‌ای به هدف خود رسید.
برخی از کتابهایی که جابر در زمینه شیمی نوشته عبارتند از :
الزیبق ، کتاب نارالحجر ، خواص اکسیرالذهب ، الخواص ن الریاض و ... .
وی به آزمایش بسیار علاقمند بود. از این رو ، می توان گفت نخستین دانشمند اسلامی است که علم شیمی را بر پایه آزمایش بنا نهاد.
جابر نخستین کسی است که اسید سولفوریک ای گوگرد را از تکلیس زاج سبز و حل گازهای حاصل در آب بدست آورد و آن را زینت الزاح نامید.
جابر اسید نیتریک یا جوهر شوره را نیز نخستین بار از تقطیر آمیزه ای از زاج سبز ، نیترات پتاسیم و زاج سفید بدست آورد.
!((زکریای رازی|رازی ، ابوبکر محمد بن زکریا)) (313 ـ 251 هـ . ق / 923 ـ 865 م.)
زکریای رازی به عنوان یکی از بزرگترین حکیمن مسلمان شناخته شده و غربی‌ها اورا به نام «رازس» می شناسند. رازی در علم کیمیا ، روش علمی محض را انتخاب کرده و بر خلاف روشهای تمثیلی و متافیزیک ، به روشهای علمی ارزش زیادی قایل شده.
رازی موسس علم شیمی جدید و نخستین کسی است که «زیست شیمی» را پایه‌گذاری نموده است.

دکتر «روسکا» شیمیدان آلمانی گفته است: «رازی برای اولین بار مکتب جدیدی در علم کیمیا بوجود آورده است که آن را مکتب علم شیمی تجربی و علمی می توان نامید. مطلبی که قابل انکار نیست اینست که زکریای رازی پدر علم شیمی بوده است.»
کتابهای او در زمینه کیمیا در واقع اولین کتابهای شیمی است. مهمترین اثر رازی در زمینه کیمیا کتاب «سرالاسرار» است. ظاهرا رازی 24 کتاب یا رساله در علم کیمیا نوشته که متاسفانه فقط معدودی از آنها بدست آمده و در کتابخانه‌های مشهور دنیا نگهداری می شود.

وی نخستین بار از تقطیر شراب در قرع و انبیق ماده ای بدست آورد که آن را الکحل نامید که بعدها به هرنوع ماده پودری شکل حتی به جوهر هم داده شد، از این رو آن جوهر را جوهر شراب نیز نامیدند.
گفته می شود که رازی کربنات آمونیوم را از نشادر و همچنین کربنات سدیم را تهیه کرده است.
!((ابوعلی سینا|ابن سینا ، حسین)) (428 ـ 370 هـ . ق / 1036 ـ 980 م.) :
ابن سینا ملقب به شیخ الرییس ، بزرگترین فیلسوف و دانشمند اسلامی و چهره ای بسیار موثر در میدان علوم و فنون است. غربیها وی را به نام «اوسینیا» می شناسند.
ابن سینا ، رنجی برای کیمیاگری و ساختن طلا نکشید؛ زیرا او به استحاله باور نداشت و صریحا تبدیل فلزات به یکدیگر را ناممکن و غیر عملی می دانست.
ابوعلی سینا از ادویه منفرد ، 785 قلم دارو را به ترتیب حروف ابجد نام برده و به ذکر ماهیت آنها پرداخته و خواص تاثیر آن داروها را شرح داد. وی ضمن توصیف این مواد ، آگاهیهای جالبی در زمینه «شیمی کانی» به خوانندگان می دهد و می گوید از ترکیب گوگرد و جیوه می توان شنگرف تهیه کرد.
وی نخستین کسی است که خواص شیمیایی الکل و اسید سولفوریک را از نظر دارویی شرح داد.
!((ابوریحان بیرونی|بیرونی ، ابوریحان محمد)) (442 ـ 362 هـ . ق / 1050 ـ 972 م.) :
کانی شناس و دارو شناس جهان اسلام و یکی از بزرگترین دانشمندان اسلام است که با ریاضی ، نجوم ، فیزیک ، کان شناسی ، دارو سازی و اغلب زبانهای زنده زمان خود آشنایی داشته است.

یکی از آثار مهم بیرونی در شیمی کتاب الجواهر وی است که در بخشی از آن ، نتایج تجربی مربوطه به تعیین جرم حجمی امروزی آنها تفاوت خیلی کم دارد و یکی از کاربردهای مهم وی به شمار می رود که در علوم تجربی ، انقلابی بزرگ به وجود آورد. برای تعیین جرم اجسام ، ترازویی ابداع کرد.

بیرونی همچنین در کتاب الجماهیر (در شناسایی جوهرها) به معرفی مواد کانی به ویژه جواهر گوناگون پرداخت. بیرونی ، چگالی سنج را برای تعیین جرم حجمی کانیها به ویژه جوهرها و فلزها نوآوری کرد که در آزمایشگاه امروزی کاربرد دارد.
!منبع
شیمی ، مردم و جامعه ـ تالیف : دکتر محمد جسین سرور الدین ، مهران شریفی مقصودی ـ انتشارات عمیدی ـ (1373)
!مباحث مرتبط با عنوان


تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 پنج شنبه 11 خرداد 1385 [11:54 ]   4   فیروزه نجفی      جاری 
 پنج شنبه 11 خرداد 1385 [11:52 ]   3   فیروزه نجفی      v  c  d  s 
 چهارشنبه 25 آذر 1383 [05:45 ]   2   حسین خادم      v  c  d  s 
 یکشنبه 08 آذر 1383 [11:43 ]   1   حسین خادم      v  c  d  s 


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..