V{maketoc}

((Lanthanum)) - __Cerium__ - ((Praseodymium)) __Ce__ ((Thorium|Th))       {picture file=img/daneshnameh_up/8/84//Ce_TableImage.png} ((جدول استاندارد|جدول کامل)) __عمومی__ ((فهرست نام عناصر|نام)), ((فهرست علائم عناصر|علامت اختصاری)), ((فهرست شماره عناصر|شماره)) Cerium, Ce, 58 ((گروه شیمیایی)) ((لانتانیدها)) ((گروه جدول تناوبی|گروه)), ((دوره جدول تناوبی|تناوب)), ((بلوک جدول تناوبی|بلوک)) ((عنصر گروه|_ )), ((عنصر دوره 6|6)) , ((بلوک d|d)) ((جرم حجمی)), ((درجه سختی موهز|سختی)) 6689 ((کیلو گرم بر متر مکعب|kg/m3)), 2.5 ((رنگ)) سفید نقره ای {picture file=img/daneshnameh_up/3/3e//125pxCe2C58.jpg} __خواص اتمی__ ((وزن اتمی)) ((1 E-_ kg| 140.116 amu)) ((شعاع اتمی)) (calc.) ((1 E-_ m|185 no data« pm«)) ((شعاع کووالانسی)) اطلاعات موجود نیست ((پیکومتر|pm)) ((شعاع وندروالس)) اطلاعات موجود نیست pm ((ساختار الکترونی)) ((xenon|Xe))~np~]~/np~4f15d16s1~np~]~/np~ ((electron| -e)) بازای هر ((سطح انرژی)) 2, 8,18,19, 9, 2 ((درجه اکسیداسیون)) ((«اکسید))) __3__,4 ((«باز)) ضعیف) ((ساختار کریستالی)) مکعبی face centered __خواص فیزیکی__ ((حالت ماده)) جامد ((«مغناطیسی|__))) ((نقطه ذوب)) 1071 ((کلوین|K)) (1468 °((فارنهایت|F))) ((نقطه جوش)) 3699 K (6199 °F) ((حجم مولی)) 20.69 ((scientific notation|×))10-6 ((متر مکعب بر مول|m3/mol)) ((گرمای تبخیر)) 414 ((کیلو ژول بر مول|kJ/mol)) ((گرمای هم جوشی)) 5.46 kJ/mol ((فشار بخار)) n/a ((پاسکال|Pa)) at 1071 K ((سرعت صوت)) 2100 ((متر بر ثانیه|m/s)) at 293.15 K __متفرقه__ ((الکترونگاتیویته)) 1.12 ((«درجه پائولینگ))) ((ظرفیت گرمایی ویژه)) 190 ((ژول بر کیلو گرم کلوین|J/«kg*K))) ((رسانائی الکتریکی)) 1.15 106/m ((ohm)) ((رسانائی گرمایی)) 11.4 ((وات بر متر کلوین|W/«m*K))) 1st ((پتانسیل یونیزاسیون)) 534.4 kJ/mol 2nd پتانسیل یونیزاسیون 1050 kJ/mol 3rd پتانسیل یونیزاسیون 1949 kJ/mol 4th پتانسیل یونیزاسیون 3547 kJ/mol __پایدارترین ایزوتوپها__ ((ایزوتوپ|ایزو)) ((وفور طبیعی)) ((نیمه عمر)) ((روش فروپاشی|DM)) ((انرژی فروپاشی|DE)) ((مگا|M))((الکترون ولت|eV)) ((محصول فروپاشی|DP)) 134Ce ((رادیو ایزوتوپ مصنوعی|{syn.})) ((1 E_ s|3.16روز)) ((الکترون گیری|ε)) 0.500 134((لانتانیم|La)) 136Ce 0.19% Cerium با78 ((نوترون)) ((ایزوتوپ پایدار|پایدار)) است 138Ce 0.25% Cerium با80 نوترون پایدار است 139Ce {syn.} ((1 E_ s|137.640 روز)) ε 0.278 139((لانتانیم|La)) 140Ce 88.48% Cerium با82 نوترون پایدار است 141Ce {syn.} ((1 E_ s|32.501 days)) ((انتشار بتا|β-)) 0.581 141((Praseodymium|Pr)) 142Ce 11.08% ((1 E_ s|> 5 E16 سال)) β- ناشناخته 142((neodymium|Nd)) 144Ce {syn.} ((1 E_ s|284.893 روز)) β- 0.319 144((praseodymium|Pr)) واحدهای (( واحدهای سیستم بین المللی| SI)) & ((دماو فشار استاندارد|STP )) استفاده شده مگر آنکه ذکر شده باشد.

__سریم__ ((عنصر شیمیایی)) است که در ((جدول تناوبی)) دارای نشان Ce و ((عدد اتمی)) 58 می باشد.

! خصوصیات قابل توجه

سریم عنصر فلزی خاکستری رنگی است که به گروه ((لانتانیدها)) تعلق دارد.این عنصر در برخی از آلیاژهای غیر متداول در طبیعت ، بکار می رود و شکل اکسید شده آن در صنعت شیشه مورد استفاده قرار می گیرد.از نظر رنگ و درخشش شبیه آهن است اما هم نرم بوده و هم چکش خوار و انعطاف پذیر است.
در بین عناصر خاکی کمیاب، تنها اروپیم واکنش پذیرتراز سریم می باشد.محلولهای قلیایی رقیق واسیدهای غلیظ به سرعت به این فلزحمله می کنند. در صورت خراش نوع خالص این فلز با چاقو احتمال سوختن آن وجود دارد.سریم در آب سرد به آرامی و در آب گرم به سرعت تجزیه می شود.
به علت نزدیکی نسبی 4f و اربیتالهای مدار بیرونی در سریم ، این عنصر خواص شیمیایی جالب توجهی از خود نشان می دهد.مثلا" فشردن این عنصر وقتیکه در حال سرد شدن است ، حالت اکسیداسیون آنرا از تقریبا" 3 به 4 تغییر می دهد.
سریم در حالت اکسیداسیون 3+ cerous و در حالت اکسیداسیون 4+ ceric نامیده می شود.
نمکهای سریم (IV) نارنجی، قرمز یا زردفام هستند درحالیکه نمکهای سریم (III) معمولا" سفید اند.

! کاربردها

موارد استفاده از سریم در ((متالوژی)) :


*سریم در ساخت الومینیوم ((آلیاژهای)) ((آلومینیوم)) و برخی از فولادها و آهنها بکار می رود.
*افزودن سریم به ((چدن)) مانع گرافیتی شدن آن گردیده ، تولید ((آهن چکش خوار)) (مالیبل) می کند.
*در فولادها ، سریم به کاهش سولفیدها و اکسیدها کمک کرده و مانع گازی شدن می گردد.
*سریم در فولاد ضد زنگ بعنوان عامل سخت کننده سریع کاربرد دارد.
3 تا 4 درصد سریم که به همراه 2/0 تا6/0درصد زیرکونیم به آلیاژهای منیزیم اضافه شده ، به پالایش غلات کمک نموده و موجب قالب گیری بی نقص اشکال پیچیده می شود بعلاوه موجب مقاومت منیزیوم قالب گیری شده در برابر حرارت می شود.
*سریم در آلیاژهایی که برای ساخت آهن رباهای دائمی بکار می رود مورد استفاده قرار می گیرد.
*سریم در روشنایی با ((قوس کربن)) ، بخصوص در صنعت ((سینما)) کاربرد دارد.
*سریم جزئی از ((میش متال)) است که در تولید ((لیاژ|آلیاژهای)) آذرافشان ، در ((فندک)) ((سیگار)) کاربرد وسیعی دارد.
*اکسید آن در توریهای گازی پر نور مورد استفاده است.
*اکسید آن بعنوان ((کاتالیزور)) هیرروکربن در اجاقهای خود پاکساز و بصورت جزئی از دیواره اجاق کاربرد دارد.
*سولفات سریک بعنوان یک ((عامل اکسید کننده)) حجمی در آزمایشهای کمی کاربرد گسترده ای دارد.
*ترکیبات سریم در تولید ((شیشه)) کاربرد دارد، هم بعنوان جزئی از آن و هم بعنوان رنگ زدا.
*از ترکیبات سریم برای رنگ لعاب استفاده می شود.
*استفاده از اکسید آن بعنوان عامل صیقل دهنده شیشه رو به افزایش است.
*اکسید سریم در شیشه امکان جذب انتخابی ((اشعه فرا بنفش)) را بوجود می آورد.
*اکسید سریم در پالایش نفت خام بعنوان ((کاتالیزور|سرعت دهنده)) جداسازی کاربرد دارد.
*ترکیبات سریم (III) و سریم (IV) در سنتزهای آلی به عنوان کاتالیزور مورد استفده هستند.

! تاریخچــــــــه

((Wilhelm von Hisinger)) و ((Jacob Berzelius)) در سال 1803 در ((سوئد)) و ((Martin Heinrich Klaproth)) مستقلا" در ((آلمان)) ، در همان سال ، موفق به کشف این عنصر شدند.Berzelius آن را از روی نام خرده سیاره ((سیریز)) ، که 2 سال قبل از آن در سال 1801 کشف شده بود ، به این نام نامید.

! پیدایش

سریم فراوان ترین عنصر خاکی کمیاب است که 0046/0 درصد پوسته زمین را تشکیل می دهد.سریم در تعدادی کانی ازجمله آلانیت ( بعنوان orthite هم شناخته می شود) (Ca, Ce, La, Y)₂(Al, Fe)₃(SiO₄)₃(OH) ((مونازیت)) و ((باستناسیت)) در حال حاضر مهمترین منابع سریم می باشند.
این عنصر اغلب توسط یک فرآیند جابجایی یونی بدست می آید که در آن از دانه های مونازیت بعنوان منبع سریم استفاده می گردد.

ذخایر بزرگ مونازیت ، آلانتیت ، و باستناسیت ، تامین کننده سریم ، توریم ، و سایر فلزات خاکی کمیاب برای سالهای طولانی خواهند بود.
ترکیبات

! ایزوتوپهـــــــــــــــا

سریم بصورت طبیعی متشکل از 3 ((ایزوتوپ)) پایدار و 1 ایزوتوپ رادیو اکتیو است . Ce-136, Ce-138 ,Ce-140 و Ce-142 که فراوان ترین آنها Ce-140 است. (48/88 % ((وفور طبیعی))) 27 ((رادیوایزوتوپ)) مشخص شده، که فراوان ترین وپایدارترین آنها Ce-142 با نیمه عمر بزرگتر از 5E16 سال ، Ce-144 با نیمه عمر 893/284 روز ، Ce-139 با ((نیمه عمر)) 640/137 و Ce-141 با نیمه عمر 501/32 روز می باشد.مابقی ایزوتوپهای ((رادیواکتیو)) دارای نیمه عمری کمتری از 4 روز هستند که اکثرآنها از نیمه عمری کمتر از10 دقیقه برخوردارند. همچنین این عنصر دارای 2 ((Meta state|حالت برانگیخته)) می باشد.
ایزوتوپهای سریم از نظر ((وزن اتمی)) بین amu123(سریم 123 ) و amu152( سریم 152 ) وجود دارند.

! هشدارهــــــــا

سریم مانند تمامی فلزات خاکی کمیاب دارای میزان سمی بودن ضعیف تا متوسط است.این عنصریک عامل کاهنده قوی است و خودبخود در حرارت 80-65 درجه سانتیگراد در هوا می سوزد.واکنش سریم با روی ممکن است بصورت انفجاری باشد و با بیسموت و آنتیموان واکنشهای بسیار گرمازایی دارد.دود حاصل از سوختن سریم سمی است . برای جلوگیری از سوختن سریم نباید از آب استفاده کرد چون سریم با آب برای تولید گاز هیدروژن واکنش می کند.کارگرانی که با سریم سروکار دارند مواردی مثل خارش، حساسیت به گرما وآسیبهای بدنی را تجربه کرده اند.حیواناتی که به آنها مقدار زیادی سریم تزریق شده به علت ضایعه های قلبی و رگی از بین رفته اند.
اکسید سریم (IV) در درجه حرارت بالا عامل اکسید کننده قوی است و با مواد آلی قابل احتراق واکنش دارد. وقتی سریم رادیواکتیو نباشد عیار تجاری ناخالص آن ممکن است حاوی مقادیر کمی توریم باشد که رادیواکتیو است. سریم کاربرد بیولوژیک شناخته شده ای ندارد .

!منبع
*[http://periodic.lanl.gov/elements/58.html|Los|Alamos National Laboratory - Cerium]

! اتصالات خارجی
*[http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Ce/index.html WebElements.com - Cerium]
*[http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ce.html EnvironmentalChemistry.com - Cerium]
*[http://education.jlab.org/itselemental/ele058.html It's Elemental - The Element Cerium]
*[http://www.azom.com/details.asp?ArticleID=592 Cerium Properties and Applications]