نثر، در لغت به معناى پراکندن و افشاندن است و در اصطلاح ادببه معنى سخنى مىباشد که مقید به وزن و قافیه نبوده و نویسنده بهوسیله آنمکنونات ذهنى خود را به خواننده منتقل مىنماید.
1- نثر مرسل: نثرى را گویند که سجع نداشته باشد و کلمات آن آزاد و خالى ازقید خاص باشند. نوشتههاى معمولى و از جمله کتبى چون
سفرنامه ناصرخسرو و
کیمیاى سعادت و
تاریخ بیهقى و اسرارالتوحید و تذکرةالاولیاء همه نثر مرسلاند.
2- نثر مسجع: نثر مسجع نثرى را گویند که جملهها و عباراتى قرینه در آن داراى
سجع باشند. سجع در نثر به منزله قافیه در شعر است.
سجع نیز خود بهسه نوع تقسیم مىشود،
سجع متوازن،
سجع مطرف و
سجع متوازى.
3- نثر مصنوع و فنى: این نثر ترکیبى از دو نوع نثر مرسل و مسجّع است که درآن لغات و ترکیبات و
مثلها و
روایات و آیات و اصطلاحات و تعبیرات زیادى نیزبه کار رفته است.
در نثر مصنوع، انواع صنایع لفظى و معنوى چون
اطناب و
سجع و جناس و
تضاد و
تقابل و
تلمیح و
استعاره و غیره به کار مىرود.
دوره های نثر فارسی
1
- نثر مرسل (معادل سبک خراسانی) قرن سوم و چهارم و نیمه قرن پنجم
2- نثر بینابین، اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم.
3- نثر فنی، در قرن ششم.
4- نثر مصنوع یا صنعتی و نثر ساده در قرن هفتم
5- نثر صنعتی و نثر ساده در قرن هشتم
6- نثر ساده در قرن نهم تا اوایل قرن دهم.
7- نثر ساده معیوب، از قرن دهم تا میانه قرن دوازدهم.
8- نثر قائم مقام و تجدید حیات(نثر دوره قاجار) این نثر ساده و خوب است.
9- نثر مردمی دوره مشروطه (نثر روزنامه).
10- نثر جدید (نثر رمان و نثر دانشگاهی )