!نگاه اجمالی
((سیستم عصبی پیرامونی)) (Peripheral Nervous System) بخشی از ((دستگاه عصبی)) است که در خارج از ((مغز)) و ((نخاع)) قرار دارد و شامل دو بخش ((سیستم پیکری)) (Somatic System) و ((سیستم خود مختار)) (Autonomic Nervous System) می‌باشد. قسمت پیکری سیستم عصبی پیرامونی (P.N.S) خود به دو بخش اعصاب مغزی و اعصاب نخاعی تقسیم می‌شوند که در واقع اعصاب مغزی از مغز و اعصاب نخاعی از نخاع خارج شده‌اند. از طرف دیگر سیستم خود مختار به دو بخش ((سیستم سمپاتیک|سمپاتیک)) (Sympatic) و ((سیتم پاراسمپاتیک|پاراسمپاتیک)) (Parasympatic) تقسیم می‌شود که در اندامهای مختلف بدن عملکردهایی متفاوت از یکدیگر و اغلب مخالف هم دارند.
!سیستم اعصاب پیکری
!!اعصاب مغزی
((اعصاب مغزی)) مشتمل بر 12 جفت (24 عدد) عصب هستند که از قسمت‌های مختلف مغز پائینی ، مغز میانی ، و مغز بالایی خارج می‌شوند. این اعصاب بر سه نوع ((اعصاب حسی)) (گیرنده اطلاعات از محیط و اندامها) ((اعصاب حرکتی)) (رساننده دستورات مغز به اندامها) و ((اعصاب مختلط)) (هم حسی و هم حرکتی) هستند.
!!اعصاب نخاعی
((اعصاب نخاعی)) مشتمل بر 31 جفت (62 عدد) عصب هستند که از قسمتهای مختلف نخاع خارج و به اندامهای مختلف بدن می‌روند. این اعصاب همگی از نوع مختلط (هم حسی و هم حرکتی) می‌باشند.
!سیستم خود مختار
!!سیستم سمپاتیک
این قسمت از سیستم عصبی خود مختار شامل مراکز سمپاتیک (مراکز فوقانی و مراکز تحتانی) ، عقده‌های سمپاتیک (شامل عقده‌های طرفین ستون مهره‌ها و عقده‌های محیطی) و راههای سمپاتیک (((نورون|نورون‌های حسی)) و نورون‌های حرکتی) می‌باشد. از لحاظ عملکردی این سیستم بصورت یکپارچه عمل کرده و باعث برانگیختگی هیجانی اکثر اندامهای بدن می‌شود.
!!سیستم پاراسمپاتیک
این قسمت از سیستم عصبی خود مختار شامل مراکز پاراسمپاتیک (مراکز فوقانی و مراکز تحتانی مغزی و نخاعی) ، عقده‌های پاراسمپاتیک (واقع در دیواره احشا) و راههای پاراسمپاتیک (نورون‌های حسی و نورون‌های حرکتی) می‌باشد. از لحاظ عملکردی سیستم پاراسمپاتیک برعکس سیستم سمپاتیک بوده و در هر زمان معین بر اندام واحدی تاثیر می‌گذارد.
!تفاوتهای سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک
!!تاثیر متضاد
این دو ساختار در بسیاری از موارد تاثیرات متضادی دارند که در جدول زیر برخی از تاثیرات متضاد آنها بر اندامها آورده شده است.


||
__اندام__|__اثر سمپاتیک__|__اثر پاراسمپاتیک__
((مردمک))|گشاد می کند|تنگ می‌کند.
غده بزاقی|مهار می‌کند|تحریک می‌کند.
((قلب))|ضربان قلب را افزایش می‌دهد.|((ضربان قلب)) را کاهش می‌دهد.
((شش))|((نایژه|نایژه‌ها)) را گشاد می‌کند.|نایژه‌ها را تنگ می‌کند.
((معده)) ، ((روده)) ، ((لوزالمعده))|حرکات دودی و ترشح ((آنزیم)) لوزالمعده را مهار می‌کند.|حرکات دودی و ترشح آنزیم لوزالمعده را تحریک می‌کند.
((مثانه))|انقباض را مهار می‌کند.|باعث انقباض می‌شود.
((جگر))|تولید ((صفرا)) را تحریک می‌کند.|آزاد شدن صفرا را تحریک می‌کند.
||

!!عملکرد متضاد
از لحاظ عملکرد ، سیستم سمپاتیک بطور گسترده عمل می‌کند و این عملکرد همراه با بسیج و مصرف ((انرژی)) است، در حالی که عملکرد ((سیستم پاراسمپاتیک)) محدود به یک عضو و موضعی بوده و همراه با ذخیره انرژی است. به عبارت دیگر سیستم سمپاتیک بخش مسلط در جریان فعالیتهای شدید و برانگیختگی بوده و سیستم پاراسمپاتیک بخش مسلط دوره آرامیدگی می‌باشد.
!ویژگی سیستم عصبی خود مختار
مهمترین ویژگی سیستم عصبی خود مختار سرعت و شدت عمل آن در تغییر دادن اعمال احشایی است. به عنوان مثال این سیستم می‌تواند در ظرف 3 تا 5 ثانیه سرعت ضربان قلب را به دو برابر افزایش دهد و یا فشار شریانی را در مدت 4 تا 5 ثانیه آن قدر کاهش دهد که منجر به ((غش)) شود. همین تغییرات فوق‌العاده سریع هستند که در ((دستگاه دروغ سنج|دستگاههای دروغ سنج)) مورد استفاده قرار می‌گیرند و منعکس کننده احساسات درونی شخص هستند.
!ارتباط سیستم عصبی خود مختار با سیستم عصبی مرکزی
دستگاه عصبی خود مختار در عین داشتن استقلال و خود مختار بودن تحت تاثیر ((سیستم عصبی مرکزی)) (C.N.S) نیز قرار دارد. دستگاه عصبی مرکزی از طریق سیستم کناری (لیمبیک) و تشکیلات شبکه‌ای ، برخی هسته‌های تالاموس و بویژه از طریق ((هیپوتالاموس)) با سیستم عصبی خود مختار ارتباط پیدا کرده و بر اعمال آن تاثیر می‌گذارد.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((اعصاب حرکتی))
*((اعصاب حسی))
*((اعصاب مغزی))
*((اعصاب نخاعی))
*((سیستم پارا سمپاتیک))
*((سیستم پیکری))
*((سیستم خود مختار))
* ((سیستم سمپاتیک))
*((دستگاه عصبی))
*((سیستم عصبی مرکزی))
*((سیستم عصبی پیرامونی))
*((مغز))
*((نخاع))
*((نورون))
*((هیپوتالاموس))