تاریخچه ی:
ساختار بلوری
تفاوت با نگارش: 2
| + | !مقدمه |
| + | با نگاه کردن به ساختار داخلی بلورها ، دانشمندان امروزه میدانند که بلورها به این دلیل همیشه شکلهای منظم و قابل شناسلیی دارند که ((اتم|اتمهای)) داخل آنها همیشه به شکل الگوهای مشخصی که ~~green:شبکه~~ نام دارند در کنار یکدیگر قرار میگیرند. خواص یک بلور به شبکه آن بستگی دارد. به عنوان مثال ((الماس)) به این دلیل بسیار سخت است که اتمهای آن با پیوندهای بسیار قوی به هم متصل شدهاند و یک شبکه مستحکم را بوجود آوردهاند. دانشمندان شبکه بلورها را با استفاده از ((اشعه ایکس)) مطالعه میکنند. این مطالعات آشکار ساخته است که همه بلورها را میتوان فقط به هفت ساختار پایه طبقه بندی کرد، که با ساختار شبکه هر بلور تعیین میشود. |
| + |
|
| + |
| + | |
| + | | |
| + | {picture=Boloor1.jpg} |
| + | |
| + | |
| + | | |
| + |
|
| !تاریخچه | | !تاریخچه |
- | در پی کشف پراش ((اشعه ایکس|اشعههای ایکس)) توسط رونتگن و انتشار یک رشته محاسبات و پیشبینهای ساده و موفقیت آمیز در مورد ((خواص بلوری مواد|ویژگیهای بلورین)) ، بررسی ساختارهای بلوری بصورت دقیقتر شروع گردید. ناظرهای اولیه با توجه به نظم شکل خارجی بلورها به این نتیجه رسیدند که بلورها از تکرار منظم سنگ بناهای همانند بوجود میآیند.
زمانیکه ((بلور|بلوری)) در شرایط محیطی ثابت رشد میکند، شکل آن در حین رشد تغییر نمیکند، گویی سنگ بناهای همانند بطور پیوسته به آن افزوده میشوند. این سنگ بناها ، اتمها یا گروههایی از اتمها هستند، که بلور یک آرایه متناوب سه بعدی از اتمهاست. این موضوع با این کشف کانی شناسان در قرن هیجدهم که اعداد شاخص جهتهای تمام وجوه بلور اعداد درستند، آشکار شد. |
+ | در پی کشف پراش ((اشعه ایکس|اشعههای ایکس)) توسط ((رونتگن)) و انتشار یک رشته محاسبات و پیشبینیهای ساده و موفقیت آمیز در مورد ((خواص بلوری مواد|ویژگیهای بلورین)) ، بررسی ساختارهای بلوری بصورت دقیقتر شروع گردید. ناظرهای اولیه با توجه به نظم شکل خارجی بلورها به این نتیجه رسیدند که بلورها از تکرار منظم سنگ بناهای همانند بوجود میآیند. زمانی که ((بلور|بلوری)) در شرایط محیطی ثابت رشد میکند، شکل آن در حین رشد تغییر نمیکند، گویی سنگ بناهای همانند بطور پیوسته به آن افزوده میشوند. این سنگ بناها ، اتمها یا گروههایی از اتمها هستند، که بلور یک آرایه متناوب سه بعدی از اتمهاست. این موضوع با این کشف ((کانی شناسان)) در قرن هیجدهم که ((شاخص میلر|اعداد شاخص)) جهتهای تمام وجوه بلور اعداد درستند، آشکار شد. |
| !آزمایش ساده | | !آزمایش ساده |
- | یک ((لیوان)) معمولی برداشته و آن را از ((آب)) پر کنید. حال مقداری ((شکر)) در داخل لیوان ریخته و آن را با ((قاشق)) به هم بزنید، تا شکر کاملا در آب حل گردد. این عمل را تا جایی ادامه بدهید که دیگر شکر اضافه شده به آب لیوان در آن حل نشود و در لیوان ته نشین گردد. چنین محلولی را اصطلاحا ((محلول اشباع)) شده آب و شکر میگویند. /> حال یک دانه ((قند|حبه قند)) را که قسمتی از آن شکسته شده است و بصورت مکعب کامل نمیباشد، انتخاب کنید حال حبه قند را بوسیله یک تکه نخ بسته و در داخل لیوان آویزان کنید. بعد از چند روز ملاحظه میکنید که قسمت شکسته شده حبه قند کاملا ترمیم یافته و حبه قند بصورت مکعب کامل در آمده است. این آزمایش نمونه بسیار ساده از رشد ((بلور)) است. |
+ | یک لیوان معمولی برداشته و آن را از آب پر کنید. حال مقداری شکر در داخل لیوان ریخته و آن را با قاشق به هم بزنید، تا شکر کاملا در آب حل گردد. این عمل را تا جایی ادامه بدهید که دیگر شکر اضافه شده به آب لیوان در آن حل نشود و در لیوان ته نشین گردد. چنین محلولی را اصطلاحا __محلول اشباع__ شده آب و شکر میگویند. حال یک دانه حبه قند را که قسمتی از آن شکسته شده است و بصورت مکعب کامل نمیباشد، انتخاب کنید.
حال حبه قند را بوسیله یک تکه نخ بسته و در داخل لیوان آویزان کنید. بعد از چند روز ملاحظه میکنید که قسمت شکسته شده حبه قند کاملا ترمیم یافته و حبه قند بصورت مکعب کامل در آمده است. این آزمایش نمونه بسیار ساده از ((رشد بلور)) است. |
| !ساختار کلی | | !ساختار کلی |
- | بلور ایده آل از تکرار بی پایان واحدهای ساختاری همانند در ((فضا)) بوجود میآید. در سادهترین بلورها ، مانند ((مس)) ، ((نقره)) ، ((آهن)) و ((فلزات قلیایی)) ، این واحدهای ((ساختمان اتم|ساختاری یک تک اتم)) است. در اکثر مواد واحد ساختاری شامل چندین ((اتم)) یا ((ملکول)) است. در ((بلور معدنی|بلورهای معدنی)) این تعداد تا حدود 100 و در ((بلور پروتیین|بلورهای پروتیین)) به 10000 میرسد. ساختار تمام بلورها بر حسب شبکهای که به هر نقطه آن گروهی از اتمها متصل هستند، توصیف میگردد. این گروه اتمها را پایه میگویند. پایه در ((فضا)) تکرار میشود تا ساختار بلور را تشکیل دهد. |
+ | بلور ایده آل از تکرار بی پایان واحدهای ساختاری همانند در فضا بوجود میآید. در سادهترین بلورها ، مانند ((مس)) ، ((نقره)) ، ((آهن)) و ((فلزات قلیایی)) ، این واحدهای ((ساختمان اتم|ساختاری یک تک اتم)) است. در اکثر مواد ((واحد ساختاری)) شامل چندین ((اتم)) یا ((ملکول)) است. در ((بلور معدنی|بلورهای معدنی)) این تعداد تا حدود 100 و در بلورهای پروتئین به 10000 میرسد. ساختار تمام بلورها بر حسب شبکهای که به هر نقطه آن گروهی از اتمها متصل هستند، توصیف میگردد، این گروه اتمها را پایه میگویند، پایه در فضا تکرار میشود تا ساختار بلور را تشکیل دهد. |
| !ساختار بلوری غیر ایده آل | | !ساختار بلوری غیر ایده آل |
- | از نظر بلورنگاران کلاسیک ، بلور ایدهآل از تکرار دورهای واحدهای یکسان در فضا شکل میگیرد. ولی هیچ دلیل عمومی وجود ندارد که بلور ایدهآل حالت منیمم انرژی اتمها در ((صفر مطلق)) باشد. در طبیعت ساختارهای بسیاری وجود دارند که با آنکه منظم هستند، کاملا دوره نیستند. نظر ایدهآل بلورنگاران لزوما یک قانون طبیعت نیست. بعضی از ساختارهای غیر دورهای ممکن است فقط فرا پایدار باشند و طول عمر بسیار درازی داشته باشند. !انوع ساختاری بلوری انواع مختلف ساختارهای بلوری وجود دارند که چند مورد از ساختارهای بلوری ساده و مورد توجه همگانی عبارتند از : /> *__اختار مکعبی مرکز سطحی (fcc) :__ در این حالت یاخته بسیط ، لوزی رخ است. بردارهای انتقال بسیط نقطه شبکه واقع در مبدا را به نقاط شبکه واقع در مراکز وجوه وصل میکنند. /> *__اختار مکعبی مرکز حجمی (bcc) :__ در این حالت یاخته بسیط لوزی رخی است که هر ضلع آن برابر است و زاویه بین اضلاع مجاور است. /> *__اختار سدیم کلرید Nacl :__ در این حالت پایه شامل یک اتم Na و یک اتم Cl است که به اندازه نصف تعداد اصلی مکعب یکه از هم فاصله دارند. /> *__اختار سدیم کلرید CsCl :__ در این حالت در هر یاخته بسیط یک مولکول وجود دارد. هر اتم در مرکز مکعبی متشکل از اتمهای نوع مخالف قرار دارد. /> *__ساختار تنگ پکیده شش گوش (hcp) :__ در این ساختار مکانهای اتمی یک شبکه فضایی را بوجود نمیآورند. شبکه فضایی یک شش گوشی ساده است که به هر نقطه شبکه آن پایهای با دو اتم یکسان مربوط میشود.
*__((ساختما الماس|ساختار الماسی)) :__ در این حالت شبکه فضایی fcc است. این ساختار نتیجه پیوند کووالان راستایی است. /> *__ساختار کی روی سولفید zns :__ ساختار الماس را میتوان به صورت دو ساختار fcc که نسبت به یکدیگر به اندازه یک چهارم قطر اصلی جابجا شدهاند، در نظر گرفت. ساختار مکعبی روی سولفید از قرار دادن اتمهای zn روی یک شبکه fcc و اتمهای S رویی شبکه fcc دیگر نتیجه میشود. /> *__ساختار گوشی روی سولفید ( و ورلستاین ) :__ اگر فقط اتمهای همسایه اول را در نظر بگیریک، نمیتوان بین دو حالت zns مکعبی و شش گوشی فرق گذاشت. اما اگر همسایههای دوم را در نظر بگیریم میتوان این دو حالت را از هم تمییز داد. |
+ | از نظر بلورنگاران کلاسیک ، بلور ایدهآل از تکرار دورهای واحدهای یکسان در فضا شکل میگیرد. ولی هیچ دلیل عمومی وجود ندارد که بلور ایدهآل حالت مینیمم انرژی اتمها در ((صفر مطلق)) باشد. در طبیعت ساختارهای بسیاری وجود دارند که با آنکه منظم هستند، کاملا دوره نیستند. نظر ایدهآل بلورنگاران لزوما یک قانون طبیعت نیست. بعضی از ساختارهای غیر دورهای ممکن است فقط فرا پایدار باشند و ((نیم عمر|طول عمر)) بسیار درازی داشته باشند. !انوع ساختار بلوری انواع مختلف ساختارهای بلوری وجود دارند که چند مورد از ساختارهای بلوری ساده و مورد توجه همگانی عبارتند از: > > *__((لور مکعبی مرکز سطحی)) (fcc) :__ در این حالت سلول یاخته بسیط ، لوزی رخ است. بردارهای انتقال بسیط نقطه شبکه واقع در مبدا را به نقاط شبکه واقع در مراکز وجوه وصل میکنند. > > *__((لور مکعبی مرکز حجمی)) (bcc) :__ در این حالت یاخته بسیط لوزی رخی است که هر ضلع آن برابر است و زاویه بین اضلاع مجاور است. > > *__((لور کلرید سدیم)) Nacl :__ در این حالت پایه شامل یک اتم __Na__ و یک اتم __Cl__ است که به اندازه نصف تعداد اصلی مکعب یکه از هم فاصله دارند. > > *__((لور کلرید سزیم)) CsCl :__ در این حالت در هر یاخته بسیط یک مولکول وجود دارد. هر اتم در مرکز مکعبی متشکل از اتمهای نوع مخالف قرار دارد. > > *__((ساختار بلوری تنگ پکیده)) شش گوش (hcp) :__ در این ساختار مکانهای اتمی یک شبکه فضایی را بوجود نمیآورند. شبکه فضایی یک شش گوشی ساده است که به هر نقطه شبکه آن پایهای با دو اتم یکسان مربوط میشود.
>
{img src=img/daneshnameh_up/4/49/الماس1.jpg}
|
> *__((ساختار بوری الماس|ساختار الماسی)) :__ در این حالت شبکه فضایی fcc است. این ساختار نتیجه ((پیوند کووالانسی)) راستایی است. > > *__((ساختار بوی ولفید روی|ساختار مکعبی سولفید روی)) ZnS :__ ساختار ((الماس)) را میتوان بصورت دو ساختار fcc که نسبت به یکدیگر به اندازه یک چهارم قطر اصلی جابجا شدهاند، در نظر گرفت. ساختار مکعبی سولفید روی از قرار دادن اتمهای __Zn__ روی یک شبکه fcc و اتمهای __S__ رویی شبکه fcc دیگر نتیجه میشود. > > *__((ساختار لوی سولفید روی|ساختار شش گوشی سولفید روی)) (و ورلستاین):__ اگر فقط اتمهای همسایه اول را در نظر بگیرید، نمیتوان بین دو حالت __ZnS__ مکعبی و شش گوشی فرق گذاشت. اما اگر همسایههای دوم را در نظر بگیریم میتوان این دو حالت را از هم تمییز داد. |
| !علت مطالعه ساختارهای بلوری | | !علت مطالعه ساختارهای بلوری |
- | از آنجا که بیشتر ((قطعات الکترونیکی)) مانند ((دیود)) ، ((ترانزیستور)) و ... از بلورها ساخته میشود. همچنین به دلیل گسترش روز افزون وسایل الکترونیکی و توجه بیش از حد به ساختن ((ریزتراشه کامپیوتری|ریزتراشههای کامپیوتری)) با ابعاد بسیار کم ، توجه فوق العاده به سمت ((بلورشناسی)) و مطالعه ساختارهای بلوری شده است. و ((دانشمندان)) مختلف در سطح جهان مطالعات وسیعی را در این زمینه انجام میدهند، که از آن جمله میتوان به فعالیتهای ((انجمن نانوتکنولوژی)) اشاره کرد. |
+ | از آنجا که بیشترقطعات الکترونیکی مانند ((دیود)) ، ((ترانزیستور)) و ... از بلورها ساخته میشود. همچنین به دلیل گسترش روز افزون وسایل الکترونیکی و توجه بیش از حد به ساختن ریزتراشههای کامپیوتری با ابعاد بسیار کم ، توجه فوق العاده به سمت ((بلور شناسی)) و مطالعه ساختارهای بلوری شده است. و دانشمندان مختلف در سطح جهان مطالعات وسیعی را در این زمینه انجام میدهند، که از آن جمله میتوان به فعالیتهای ((نانوتکنولوژی|انجمن نانوتکنولوژی)) اشاره کرد. |
| !مباحث مرتبط با عنوان | | !مباحث مرتبط با عنوان |
- | *((بردارای تل شبک)) *((عمال نی)) *((شبک و او )) *((مل وارن سازی)) *((شبک ی بعی س بدی)) |
+ | *((اماس)) />*(()) *((بلور شاسی)) *((لو نی)) *((بور کی دی)) *((لور کرید سزیم)) *((بور کبی مکز حجی)) />*((بلور مکعی رکز سطحی)) *((خاص بلوی مواد)) |
| *((دستگاه شاخص گذاری صفحات بلوری)) | | *((دستگاه شاخص گذاری صفحات بلوری)) |
- | *((شی)) *((همسایه)) |
+ | *((رشد بلور)) *((ساختار بلوری ماس)) *((ساختار بلوری تنگ پکیده)) *((ساختار مکعبی سولفید روی)) *((سلول یاخته بسیط)) *((شبکه بلوری)) *((شاخص میلر)) *((شبکه های چند بعدی)) *((نانوتکنولوژی)) |