تاریخچه ی:
خواجه نصیر الدین طوسی
نگارش: 2
در روز شنبه 11 جمادیالاول سال 597 درخشندهترین چهرهی حکمت و ریاضی قرن هفتم در سر زمین طوس بدنیا آمد. نام او محمد و شهرتش خواجه است. خواجه نصیر ایام کودکی و نوجوانی خود را در طوس گذراند و دروس مقدماتی از قبیل خواندن و نوشتن قرائت قرآن و قواعد زبان عربی و … را از پدر خویش آموخت طوسی در شهر خود بدست استادش و دائی پدرش لباس مقدس روحانی را بر تن کرد و لقب نصیرالدین را گرفت. خواجه نصیر پس زا گذراندن تحصیلات پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی به توصیهی دایی پدرش و وصیت پدر جهت تکمیل معلومات به نیشابور مهاجرت کرد. او درس خارج فقه و حدیث و رجال را به مدت یک سال نزد امام سراج الدین یاد گرفت و سپس موفق شد اشارات ابن سینا را در مدرسهی نظامیه نیشابور نزد فریدالدین داماد نیشابوری درس بگیرد. بعد از آن به قم مهاجرت کرد و پس از قم به اصفهان آمد و چون استادی که بتواند از او استفاده کند پیدا نکرد به عراق رفت. در عراق علم فقه را از محضر مصری مازنی فراگرفت و سپس فقه را از علامه حلی آموخت و علامه نیز از خواجه حکمت فراگرفت. نصیرالدین در موصل به محضر کمالالدین موصلی حاضر شد و نجوم و ریاضی را از او آموخت و سپس به ایران بازگشت.
پس از چندماه اقامت در شهر قائن و ازدواج در آنجا به اتفاق همسرش به قلعه اسماعیلیان دعوت شد. در این زمان کتاب طهارهالاعراق ابن مسکویه را از عربی به فارسی ترجمه کدر و نام اخلاق ناصری را بر آن نهاد. همچنین رساله معینیه در علم هیئت را به زیان فارسی نوشت. او حدود 26 سال در قلعه اسماعیلیه به سر برد و کتابهای متعددی را در آن جا تألیف کرد.
بنای رصد خانه مراغه در سال 656 آغاز گردید و در سال 672 که خواجه نصیر وفات یافت به پایان رسید. در آن ساختمانهای جهت تحصیل فلسفه و مدرسه ای جداگانه مخصوص علم طب و مدرسهای هم برای طلاب علوم دینی ساخته شد. در رصد خانه مراغه از ابزارهای نجومی متعددی که از قلعهی الموت و بغداد آورده بودند استفاده شد و یکی از مجهزترین رصدخانهها به شمار رفت. یکی دیگر از کارهای بزرگ طوسی کتابخانهای در رصدخانه مراغه بود.
شاگردان وی عبارت بودند از:
1- علامه حلی
2- ابن میثم بحرانی
3- قطبالدین شیرازی و …
طوسی در بسیاری از علوم عصر خویش بخصوص فلسفه و ریاضی صاحب نظر بوده است تا جایی که بزرگان علم از او با تعبیراتی چون استاد بشر، افضل علما، معلم ثالث یاد کردهاند. بعضی از آثار مهم طوسی عبارتند از:
1- تجرید العقاید
2- قواعد العقاید
3- تجرید المنطق
4-شرح تجرید و …
و سرانجام در هیجدهم ماه ذیالحجه سال 673 هـ . ق مردم بغداد به عزای خواجه نشستند.