: تصور

V{maketoc}

__تصور__ یکی از اقسام ((علم)) و آگاهی و در لغت به معنای __تصویر چیزی را در نظر آوردن__ است.
کلمه تصور به دو اعتبار فعلی و اسمی به کار می رود:

! معنای فعلی تصور

در این معنا تصور یعنی:
__تصویر چیزی را در ذهن مجسم کنیم و در نظر آوریم__.
مانند اینکه تصویر دوستمان را در ذهن خود مجسم می کنیم. در این جا گفته می شود که ما تصویر دوستمان را تصور کرده ایم؛ یعنی تصویر او را در نظر آورده ایم.

! معنای اسمی تصور

مراد از تصور در علم ((منطق))، تصور به اعتبار اسمی آن است.

لفظ تصور به اعتبار اسمی آن یعنی:
__تصویر شیی__.
در این جا تصور، عملی ذهنی یعنی در نظر آوردن صورت شیی نیست؛ بلکه عبارت است از همان تصویر شئ.
به این معنا، هنگامی که می گوییم تصویر درخت، یعنی تصویر ذهنی و ساده درخت که هیچ حکم یا قضاوتی (یا به عبارت دیگر ((تصدیق|تصدیقی)) )در مورد آن نداریم.
بر این اساس، در منطق، تصور را اینگونه تعریف می کنند:

__تصور صورت ساده ذهنی است که به چیز دیگری نسبت داده نشده باشد.__

مانند صورتی که از انسان، ((زمین))، ((خورشید))، اسب تیزرو و ... در ذهن ما مرتسم می گردد و به هر یک از تصویر ها، تصور آن چیز می گوییم.
تصور بر دو نوع است:

*تصور بدیهی یا ضروری

*تصور نظری یا کسبی

! تصور بدیهی یا ضروری

تصور بدیهی یا ضروری تصوری است که خود به خود معلوم و واضح و روشن است و نیاز به فکر و نظر ندارد.
مانند تصور سردی، گرمی، تلخی، شیرینی، ((وجود)) و امثال آن.

! تصور نظری یا کسبی

تصور نظری یا کسبی ادراک و تصوری است که خود به خود معلوم نیست؛ بلکه با فکر و نظر و تامل برای انسان حاصل می شود و برای حاصل شدن به ادراکات و تصورات دیگر نیازمند است.
مانند تصور درخت، ((روح))، ((فرشته))، ((اسید سولفوریک)) و... .
به سخن دیگر، تصور بدیهی آن است که برای معلوم شدن و حاصل شدن در ذهن ما نیازمند فکر نیست؛ اما نظری آن است که معلوم شدنش نیازمند به فکر است.

مثلا برای حصول تصور درخت به تصورات دیگری احتیاج داریم که قبلا باید برایمان حاصل شده باشند. مانند تصویر برگ، تصویر تنه، تصویر شاخه، تصویر صورت درخت و... .

به گونه ای دیگر نیز می توان تفاوت میان این دو تصور را بیان کرد:

تصوربدیهی، تصور روشن و واضحی است که هیچ گونه ابهامی در آن نبوده و اذعان به وجود آن، بدون نیاز به فکر برای انسان آشکار است؛ برخلاف تصور نظری که احتیاج به تشریح و توضیح دارد و اذعان به وجود آن، نیازمند به تفکر و ((استدلال)) است.

به عنوان مثال، تصور شیرینی(تصوری بدیهی) را برای کسی که تا بحال با چیز شیرینی روبرو نشده است، به هیچ گونه ای نمی توان توضیح داد.
اما تصور ((جزیره)) (تصوری نظری) را می توان برای کسی که تابحال آن راندیده توضیح داد و او نیز می تواند تاحدودی آن را در ذهن خود مجسم کند.

بر همین اساس، علت بدیهی بودن برخی تصورات و نظری بودن تصورات دیگر آشکار می شود:
((بسیط و مرکب|بساطت)) و ((بسیط و مرکب|ترکیب)).
تصورات بدیهی تصوراتی بسیط و روشن و بدون هیچ گونه ترکیبی هستند. (تصور شیرینی از عناصری تشکیل نشده تا آن عناصر مجموعا این تصور را در ذهن ایجاد نمایند).

اما تصور نظری تصوری است مرکب و تشکیل شده از عناصری که آن ها مجموعا این تصور را می سازند. ( مانند تصور جزیره که از تصورات آب، خشکی، احاطه شدن از هر جهت و ... تشکیل شده است).

تصور به اعتبار دیگر، تقسیم می شود به:

*((تصور پیشینی))

*((تصور پسینی))
همچنین نگاه کنید به:

*((تصدیق))

! منابع

*آشنایی با علوم اسلامی، جلد1،صفحه 31

*فرهنگ فلسفی

*کلیات منطق صوری، صفحه33-29