تشکیل ارتشی نیرومند و ناآگاه معاویه

معاویه پس از دست یابی به قدرت برنامه سیاسی خود را در دو مرحله تنظیم کرد که پیمودن راه دشوار خلافت معاویه در آغاز، شام را منطقه ویژه خود قرار داد و از شامیان لشکری فرمانبردار و ناآگاه ساخت. این لشکر، پشتوانه 80 ساله حکومت امویان به شمار می آمد و چنان ترسی در دل ها افکنده بود که شایعه آمدنش، اقوام جنگجو را پراکنده می ساخت. هنگامی که اعتراض بر ضد عثمان در مدینه، کوفه و بصره بالا گرفت، خلیفه اعتراض کنندگان را به شام تبعید کرد، ولی معاویه که بیش از هر چیز به آینده خود می اندیشید و از تاثیر گذاری مخالفان عثمان بر مردم شام بیمناک بود، ابوذر را به مدینه باز گرداند و تبعیدیان کوفه مانند مالک اشتر و صعصعه بن صوحان را در کنیسه مریم زیر نظر قرار داد و سرانجام به کوفه باز فرستاد.

او درخواست کمک عثمان را بی پاسخ گذارد و از فرستادن لشکر به مدینه خودداری کرد تا با کشته شدن عثمان و ادعای خون خواهی او، آسان تر به حکومت دست یابد. هنگامی که امیر مومنان علی علیه‌السلام او را برکنار ساخت. معاویه به طلحه و زبیر نوشت که برای آنان در شام به عنوان خلیفه بیعت گرفته است تا آنان را به قیام تحریک کند و از آن ها خواست کوفه و بصره را از چنگال حضرت علی علیه‌السلام خارج سازند. آن دو پس از ورود به بصره از معاویه یاری نخواستند؛ زیرا می ترسیدند آنان را نیز مانند عثمان در هنگامه نبرد رها سازد.

پس از پیروزی حضرت علی علیه‌السلام در جنگ جمل و رسیدن نوبت به جنگ با معاویه، او با سه مشکل روبه رو شد. سپاه عراق، حرکت امپراتور روم به سوی شام و فرار زندانیان و زندان دمشق بنابراین، با وعده حکومت مصر به عمرو عاص، او را به سوی خود کشاند و با امپراتور روم سازش کرد. سپس به جنگ سپاه عراق شتافت و با نشاندن قرآن بر نیزه ها، خود را نجات داد. او با مهار کردن عمروعاص که هوای خلافت در سر داشت، جریان حکمیت را به سود خویش تغییر داد و خود را خلیفه خواند و آن گاه با توجه به پراکندگی سپاه عراق، بر آن شد تا با شبیخون به قلمرو امیر مومنان علی علیه‌السلام و نا امن ساختن آن منافق، کار را بر حضرت دشوار سازد.


منابع:
1- الکامل، ج 3، صص 70 -71.
2- الغدیر، ج 10، صص 385 - 387؛ تاریخ خلفا، ج 2، ص 175.
3- الکامل، ج 3، ص 158.