منو
 کاربر Online
947 کاربر online
تاریخچه ی: اشکال چهار گانه قیاس اقترانی

همانطور که می دانید، در ((قیاس اقترانی)) سه حد وجود دارد: ((قیاس اقترانی|حد اصغر))، ((قیاس اقترانی|حد اکبر))، ((قیاس اقترانی|حد اوسط))
اما موقعیت حد وسط نسبت به اصغر و اکبر در دو ((قیاس|مقدمه قیاس))، صورتهای مختلفی دارد که قیاس بر اساس آن ها چند گونه است. به عبارت دیگر، قیاس اقترانی از لحاظ موقعیت حد وسط در ((قیاس اقترانی|صغری)) و ((قیاس اقترانی|کبرای)) آن، به چهار شکل منقسم می شود.
این چهار شکل عبارتند از:

1-(شکل اول) حد وسط یا ((قضیه حملی|محمول)) در صغری است و ((قضیه حملی|موضوع)) در کبری.
2-(شکل دوم) حد وسط یا هم در صغری محمول است و هم در کبری.
3-(شکل سوم) حد وسط یا هم در صغری موضوع است و هم در کبری.
4-(شکل چهارم) حد وسط بر عکس شکل اول است؛ یعنی در صغری موضوع است و در کبری محمول.

هر یک از این صورت ها را __شکل__ می نامند. بر همین اساس، ((منطق دانان))، شکل را اینگونه تعریف کرده اند:
''شکل یعنی قیاس اقترانی به لحاظ موقعیت حد وسط نسبت به طرفین خود (یعنی اصغر و اکبر).''

((نور علیشاه اصفهانی)) در منظومه کبرای خود، این اشکال چهارگانه قیاس اقترانی را که اهمیت بسیار دارند، برای سهولت در حفظ، در دو بیت زیر به نظم در آورده است:
اوسط اگر حمل یافت در بر صغری و باز،،، وضع به کبری گرفت شکل نخستین شمار
حمل به هر دو دوم، وضع به هر دو سوم،،، رابع اشکال را عکس نخستین شمار

اکنون برای هر یک از این اشکال، مثالی می زنیم:
1- شکل اول: (حد وسط در صغری محمول باشد و در کبری موضوع)

__زمین__ (موضوع) (اصغر) __ سیاره __ (محمول) (حد وسط) __ است.__ (صغری)
هر __سیاره__ (موضوع) (حد وسط) __کروی__ (محمول) (حد اکبر) __است.__ (کبری)
__زمین کروی است.__ (نتیجه)
2-شکل دوم: حد وسط در هر دو مقدمه قیاس(صغری و کبری) محمول واقع شود:
هر سنگی جامد است.(صغری) هیچ جیوه ای جامد نیست(کبری)
اصغر حد وسط رابطه اکبر حد وسط رابطه
موضوع محمول موضوع محمول
نتیجه: هیچ سنگی جیوه نیست.

3-شکل سوم(حد وسط در هر دو مقدمه (یعنی هم در صغری و هم در کبری) موضوع باشد).
هر انسانی حیوان است (صغری) هر انسانی جسم است(کبری)
موضوع محمول رابطه موضوع محمول رابطه
حد وسط محمول حد وسط اکبر
نتیجه: بعضی حیوان ها جسم هستند.
4-شکل چهارم(حد وسط در صغری موضوع و در کبری محمول باشد):
هر انسانی حیوان است (صغری) هر کاتبی انسان است(کبری)
موضوع محمول رابطه موضوع محمول رابطه
حد وسط محمول موضوع حد وسط
نتیجه: بعضی حیوان ها کاتبند.
درباره شکل چهارم
شکل چهارم قیاس اقترانی دورترین اشکال به ذهن است و به سختی قابل تصور است ارسطو که مدون منطق است این شکل را (شاید به علت دوری آن از ذهن) در منطق خویش نیاورده است.
و بعد ها کلودیوس جالینوس بود که این شکل را به اشکال سه گانه ارسطوئی افزود و به همین دلیل این شکل به نام او به نام شکل جالینوسی معروف است این شکل دارای تالیف و هیات طبیعی نیست و به همین جهت دور از ذهن است.
فلاسفه و و منطق دانان قرون وسطی (چه در عالم مسیحیت و چه در عالم اسلام)درباره ارزش و اصالت این شکل با هم اختلاف نظر داشته اند بعضی این شکل را به کل رد کرده اند و برخی آن را دارای ارزش دانسته اند. در کتب منطقی اسلامی نیز آن را دور از ذهن خوانده اند البته نباید تصور کرد که منطق دانان به کلی نسبت به این شکل بی اعتنا بوده اند چنانچه بعد ها افزوده اند که شرایط این شکل یکنواخت نیست: یعنی می تواند به دو صورت باشد:
1-صورت اول:
الف) در هر دو مقدمه موجبه باشد.
ب) صغری کلیه باشد.
و یا به این نحو
2-صورت دوم:
الف)دو مقدمه در ایجاب و سلب متفاوت باشند.
ب) یکی از دو مقدمه کلیه باشد.
منطق مظفرج2 ص 30/33/31/منطق صوری ص317، 318/مجموعهآثار ج 5 ص94و95

تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 شنبه 08 اسفند 1383 [08:15 ]   4   محمدحسین حقیقت      جاری 
 شنبه 08 اسفند 1383 [08:12 ]   3   محمدحسین حقیقت      v  c  d  s 
 شنبه 08 اسفند 1383 [08:01 ]   2   محمدحسین حقیقت      v  c  d  s 
 شنبه 08 اسفند 1383 [07:50 ]   1   محمدحسین حقیقت      v  c  d  s 


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..