{img src=img/daneshnameh_up/4/43/molecules2.jpg}

پروپانال و پروپنال ، دو آلدئید

!ریشه لغوی
کلمه __~~green:آلدئید~~__ (__Aldehyde__) از دو واژه __((الکل))__ (__Alcohal__) و __هیدروژن‌گیری__ (__dehydrogenation__) گرفته شده است. هرگاه از الکل نوع اول هیدروژن‌گیری شود، در آن صورت ، ماده ای تولید می‌گردد که __آلدئید__ نامیده می‌شود.
!نامگذاری آلدئیدها
در نامگذاری قدیمی ، نام آلدئید از نام اسید آلی مربوطه آن گرفته می‌شد. مثلا آلدئید فرمیک از ((اسید فرمیک)) ، آلدئید استیک را از ((اسید استیک)) و آلدئید پروپیونیک از اسید پروپیونیک بوجود آمده است. در نامگذاری جدیدی برای نامگذاری آلدئیدها ، ابتدا طولانی‌ترین زنجیر حاوی عامل آلدئیدی را انتخاب می‌شود و سپس شماره گذاری اتمهای کربن از جهتی که گروه آلدئیدی قرار گرفته است، انجام می‌گیرد. برای نامگذاری ، ابتدا شماره و نام شاخه‌های فرعی را نوشته ، در پایان ، اسم ((هیدروکربنها|هیدروکربن)) را بطور کامل ذکر و پسوند __آل__ (al) بر آخر آن افزوده می‌شود.
!تهیه آلدئیدها از اکسید گردن الکلهای نوع اول
با استفاده از برخی اکسید کننده‌های ملایم مثل دی‌اکسیدمنگنز ، واکنشگر CrO₃/H⁺/CH₃COCH₃) Jones) یا واکنشگر CrO₃/HCl/Pyridine) Sarett) یا واکنشگر (CrO₃/2pyridine/CH₂Cl₂) و کرومیل کلرید Cr₂Cl₂ ، الکل های نوع اول و دوم بصورت محدود اکسید می‌شوند.

الکل های نوع اول به آلدئید و نوع دوم به کتون هم کربن خود تبدیل می‌گردند.
!تهیه آلدئیدها و کتونها با استفاده از ترکیبات آلی فلزی
گاهی اوقات از ترکیبات آلی فلزی برای سنتز آلدئیدها و کتونها استفاده می‌شود. در سالهای اخیر ، برای سنتز ترکیبات کربونیل‌دار از R₂Cd یا RZnX یا R₂Zn استفاده زیاد شده است. قدرت هسته خواهی ملایم و محدود این واکنشگرها این امکان را فراهم می‌کند که از کلرواسیدها ، کتونهای مربوطه سنتز شود.
!تهیه آلدئیدها از اورگانومنیزین‌ها
از فعل و انفعال اورگانومنیزین‌ها با نیتریل‌ها و آمیدها نیز می‌توان آلدئید و کتون تهیه نمود. البته برای تهیه آلدئید باید آمید به شکل فرم آمید باشد.
!سنتز آلدئیدها از واکنش __آلکوکسی هیدریدلیتیم آلومینیوم__ با آمیدها و کلرواسیدها
احیای کلرواسیدها و آمیدها به کمک هیدریدیهای مناسب از قبیل __تری‌آلکوکسی هیدرید لیتیم آلومینیوم__ به تشکیل آلدئید مربوطه منجر می‌گردد. توجه به این نکته ضرورت دارد که احیای کلرواسیدها بوسیله __تری‌ترسیو بوتوکسی لیتیم آلومینیوم__ در دمای پایین در حدود 78- درجه سانتی‌گراد و در حلالهای مناسب مانند __دی‌گلایم__ MeO-CH₂-CH₂-O-CH₂-CH₂-OMe انجام می‌شود.

برای تبدیل آمیدها به آلدئیدهای مربوط ، از دی‌آلکوکسی هیدرید لیتیم آلومینیوم نیز می‌توان استفاده کرد.
!تهیه آلدئیدها از طریق هیدروفرمیه کردن آلکنها
((آلکنها)) در حضور کاتالیزور __تریس‌تری فنیل فسفین رودیم کلراید__ با ((هیدروژن)) و ((منوکسید کربن)) ترکیب و به تشکیل آلدئید منجر می‌شود. با توجه به اینکه در این واکنش به یکی از کربنهای پیوند دوگانه ، هیدروژن و به کربن دیگر ، عامل آلدئیدی (-CHO) متصل می‌شود، لذا این واکنش را __هیدروفرمیله شدن__ می‌گویند. در حضور کاتالیزور ذکر شده فقط یک نوع آلدئید تولید می‌شود. هر گاه از __اکتا کربونیل دی‌کبالت__ به عنوان کاتالیزور استفاده شود، دو نوع ایزومر تولید می‌شود.
!تهیه آلدئیدها از نیتریل‌ها
در دمای پایین ، نیتریل‌ها با هیدریدلیتیم آلومینیوم ترکیب می‌شوند و کمپلکس حد واسط را تشکیل می‌دهند. این کمپلکس در حضور محلول اسید ((هیدرولیز)) می‌شود و آلدئید مربوطه را تولید می‌کند.
!سنتز آلدئیدهای آروماتیک با استفاده از واکنش کاترمن
یکی از روشهای تهیه آلدئیدهای آروماتیک این است که در حضور یک ((نظریه لوییس|اسید لوئیس)) مناسب مثل کلروآلومینیوم یا کلرید روی ، سیانید هیدروژن و کلرید هیدروژن با ترکیبات آروماتیک واکنش داده شوند.
!سنتز آلدئیدهای آروماتیک با استفاده از دی‌متیل فرم‌آمید فسفریل کلراید
از اختلاط اکسی تری‌کلرو فسفر با فرم‌آمید ، کمپلکس تشکیل می‌شود که به دی‌متیل فرم‌آمید فسفریل کلراید موسوم است و می‌تواند در واکنشهای جانشینی الکترونخواهی آروماتیک شرکت نماید. با این روش حتما آلدئیدهای هتروسیکل‌هایی مانند تیوفن و فوران نیز سنتز شده‌اند.
!سنتز آلدئیدهای آروماتیک از فنل ها و کلروفرم در حضور هیدروکسید سدیم
با استفاده از واکنش کلروفرم قلیایی شده با ((فنل|فنل‌ها)) و از طریق جانشینی الکترونخواهی دی‌کلرو کاربن روی حلقه آروماتیک می‌توان آلدئید سنتز نمود.

{img src=img/daneshnameh_up/4/46/aldehyde.jpg}

استالدئید

!خواص شیمیایی آلدئیدها و کتون ها
آلدئیدها و کتون‌ها در چند نوع فعل و انفعال شرکت می‌کنند که اهم آنها به قرار زیر است:


*حمله الکترونخواهی اسیدهای لوئیس روی اکسیژن گروه کربونیل ، موجب افزایش دانسیته بار مثبت کربن گروه کربونیل می‌شود که در نهایت ، موجب افزایش خصلت اسیدی پروتونهای کربنهای آلفای کربونیل می‌گردد. صحت این نکته بوسیله روشهای افزاری تایید شده است. به عنوان مثال ، محلولی از استن و سوپراسید (SbCl₅ , FSO₃H ) در دی‌اکسید سولفور مایع و در60- درجه سانتی‌گراد بوسیله n.m.r مطالعه و مشاهده شده است که جذب پروتونهای استن در میدانهای ضعیف‌تری صورت می‌گیرد.


*حمله هسته‌خواهی بر کربن گروه کربونیل ، دومین دسته وسیع از واکنشهای آلدئیدها و کتونها را تشکیل می‌دهد. به عنوان مثال ، از افزایش آب بر آلدئیدها و کتونها ، دیول دو قلو (gemdiol) ایجاد می‌شود و درصد تشکیل آن به ساختمان ماده و به پایداری محصول حاصل بستگی دارد. به عنوان مثال ، مقدار دیول دو قلوی حاصل از استون در دمای 20 درجه سانتی‌گراد خیلی کم و قابل اغماض می‌باشد، درصورتی که آلدئید فرمیک و تری‌کلرو استالدئید بخوبی و بطور کامل به دیول دوقلو مربوط به تبدیل می‌شوند.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((آمین آروماتیک))
*((آمین آلیفاتیک))
*((اتر))
*((استر))
*((اسید کربوکسیلیک))
*((الکل))
*((شیمی آلی))
*((کتون))
*((هیدروکربنها))
*((هیدروکربنهای آروماتیک))
!منبع
*شیمی آلی 2 ؛ تالیف دکتر عزیز شهریسا ؛ انتشارات دانشگاه تبریز