مقدمه
ستارگان بخاطر انتشار نور قابل رؤیت هستند. ولی در فضا انواع دیگری از تشعشعات هست که نمیتوانیم آن را ببینیم. این تشعشع نامرئی حاوی اطلاعاتی درباره اجرامی نظیر
حفره سیاه است. اگر چه تلسکوپهای زمینی بخشی از این تشعشع را جمع میکنند، اما ستاره شناسان باید تجهیزاتشان را به بالای
جو زمین بفرستند تا نامرئیترین تشعشعات را مطالعه کنند.
|
مشاهده امواج
تشعشع نامرئی را با ابزار گوناگون از تلسکوپهای
زمینی گرفته تا ماهوارهها شناسایی میکنند.
|
طیف الکترومغناطیسی
همه
اجسام آسمانی امواج الکترومغناطیسی منتشر میکنند. هر چه جسم گرمتر باشد، انرژی بیشتری ساطع میکند. اجرای سماوی بسیار گرم تشعشعاتی با طول موجهای کوتاه پرانرژی و اجرام سردتر تشعشعاتی با طول موجهای بلند کم انرژی منتشر میکنند.
اشعههای گاما پرانرژیترین امواج الکترومغناطیسی هستند، ولی
امواج رادیویی کمترین انرژی را دارند.
منابع رادیویی
وقتی بتوان دمایی به ماده نسبت داد و وقتی کوانتومهای جذبی وگسیلی کافی با این فرکانسها وجود داشته باشد، آنگاه توزیع انرژی تابشی حاصل از آن ماده که به فضا سرازیر میشود، شکل منحنی یک جسم سیاره را دارد. در امواج رادیویی با فرکانس پایین ، انرژی زیادی در یک منحنی جسم سیاه وجود ندارد، مگر اینکه دما فوق العاده بالا باشد. به این دلیلی بود که ستاره شناسان برای مدت مدیدی (تا اواخر دهه 1940 میلادی) گمان میکردند که تلاش در جهت مشاهده جهان بوسیله امواج رادیویی حتی اگر جو زمین در مقابل آن امواج شفاف باشد، ارزشی ندارد. در نتیجه اکثر اکتشافات اساسی
ستاره شناسی رادیویی ، از خارج
رصدخانهها انجام میشد.
ستاره شناسی مادون قرمز و حضور ستارگان جدید الورود
فهرستی از 5612 منبع تابش مادون قرمز که در سال 1969 میلادی از سوی لایتون وینوگبار به چاپ رسیده موجب تعجب اکثر ستاره شناسان شد. این بررسی توسط تلسکوپی (مادون قرمز) که خودشان ساخته بودند و در طول موج 2.2 میکرون ستاره شناسان کار میکرد انجام شد. ستاره شناسان انتظار داشتند که در این بررسی ، تعدادی ستاره بسیار سرخ را شامل باشد، اما در عمل ، منابع به هیچ جسم مرئی ارتباطی نداشتند. نخست گمان میرفت که منابع ابرهایی از گاز و غبارند که از راه متراکم شدن ، یعنی از طریق فشرده شدن از طریق گرانش تا دماهایی حدود K 500 گرم شدهاند.
لیکن به زودی روشن شد که انرژی موجود در تعداد زیادی از این قبیل اجسام ، بسیار زیادتر از آن است که گرم شدن ابرها بتواند منشأ رانش داشته باشد. تنها اجسامی که دسترس به انرژی هسته دارند میتوانند به اندازه بسیاری از منابع تابش مادون قرمز که توسط لایتون و نیوگباور کشف شدند، با سخاوت هر چه تمامتر انرژی گسیل کنند. پر انرژی این منابع ابری تابندگیهای مادون قبرمز از مرتبه یک میلیون بار بزرگتر از انرژی خروجی یک ستاره نوعی مانند
خورشید را دارا هستند. یعنی یک چیز بسیار استثنایی و غیر معمول کشف شده بود.
|
ترتیب میزان قدرت انرژی از چب به راست
|
نخستین منبع پرتو ایکس که از خارج منظومه شمسی کشف شد
در سال 1956 م ، جوب و فریدمن ، علاوه بر رسیدن به هدف خود که کشف تشخیص شرارههای خورشیدی به عنوان عامل محو شدنهای رادیویی بود، کشف مهمی مشابه کشف کارل جانسکی در مورد
امواج رادیویی انجام دادند. چوب و فریدمن دریافتند که
پرتوهای ایکس بصورت پخش از جهات متعددی که دستگاههای آشکار ساز پرتوهای ایکس در آن جهت نشانه گیری شده بودند، میرسند.
در نتیجه شب 12 ژوئن 1962 م. یک موشک توسط محققان به ارتفاع 230 کیلومتری پرتاب شده دو تا از سه
شمارندههای پرتوهای ایکس ، که در
موشک نصب شده بودند، در مدت 350 ثانیه رصد خود کار خود را به درستی انجام دادند. وقتی شمارندهها مستقیما به طرف جنوب- جنوب غربی (جغرافیایی) گردانده شدند، یک منبع پرتو ایکس نرم با قدرتی حدود پنج کوانتوم که در هر ثانیه از سطح یک سانتیمتر مربع میگذشت یافت شد.
این علامت ، بسیار قویتر از حدی بود که قبلا انتظار یا امید آن میرفت. اگر این علامت تابش از یک ستاره نزدیک بود، ستاره باید پرتوهای ایکس را با قدرت خروجی ده میلیون برابر خورشید، گسیل کند. این منبعی بود که بعدا وقتی نشان داده شد که در جهت
صورت فلکی عقرب است،
عقرب 1-X نامیده شد.
مباحث مرتبط با عنوان