این کتاب نوشته سلیم بن قیس هلالی و حاوی روایاتی است درباره فضایل
اهل بیت، امام شناسی، اخباری درباره حوادث پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و مطالبی از این دست که جمع آوری آنها در آن زمان جرم به شمار می آمد، از این رو سلیم هنگام مرگ کتاب را به رسم امانت و به نام « سرّ » به ابان بن ابی عیاش سپرد و او نیز هنگام مرگ آن را نزد عمر بن اذینه به ودیعت نهاد و تا امروز که به دست ما رسیده در میان شیعیان کتابی شناخته شده بوده است؛ نام اصلی کتاب را « کتاب السقیفه » و برخی « کتاب اسرار آل محمد » دانسته اند،
ولی در روایات از آن « کتاب سلیم بن قیس » یاد شده به همین نام مشهور است. سلیم بن قیس در جمع آوری روایات این کتاب زحمت بسیار کشید و برای اطمینان گاهی یک مطلب را از چند نفر می پرسید
پس از جمع آوری نیز یک بار برداشت کلی و ماحصل تلاش خود را به
امام علی علیه السلام عرضه کرد و آن حضرت درستی آن را تائید فرمود. از این رو کتاب وی یکی از اصول حدیث
شیعه است و غالب علمای شیعه به آن اعتماد کرده اند. گروهی نیز که بر آن خرده گرفته اند، به سبب تحریف هایی بوده که در برخی نسخه های آن وارد شده بوده است.
از مطالعه فهرست کتاب هایی که به دست ما رسیده چنین بر می آید که این کتاب قدیمی ترین کتابی است که به دست مسلمانان نوشته شده و متن اصلی آن هنوز باقی است و کتب اسلامی موجود هیچ کدام قدمت آن را ندارند.
ابان بن ابی عیاش این کتاب را با حضور جمعی از بزرگان شیعه برای
امام سجاد علیه السلام خواند. این کار سه روز به دراز کشید و پس از انجام، آن حضرت مطالب کتاب را تایید کرد و گواهی داد که سلیم بن قیس راست گفته است.
عمر بن اذینه نیز بار دیگر کتاب را به
امام باقر علیه السلام عرضه کرد و آن حضرت با شنیدن مطالب آن گریان شده و به درستی آن گواهی داد.
در روایاتی از
امام صادق علیه السلام نقل شده است: « آن کس از دوستان و شیعیان ما که کتاب سلیم بن قیس هلالی نزدش نباشد، چیزی از امر (ولایت) ما نزدش نیست و به اسباب ما آگاه نیست. این کتاب الفبای شیعه و سری از اسرار
آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است. »
منابع:
مقدمه کتاب سلیم بن قیس به قلم علوی حسینی نجفی چاپ دارالکتاب الاسلامیه؛ معجم رجال الحدیث 8 /216؛
سفینه البحار 4 / 260؛
قاموس الرجال 5/ 227
