: بافت پوششی

||لایه پوشاننده سطوح خارجی و داخلی بدن را بافت پوششی (اپی‌تلیوم) می‌نامند. بافتهای پوششی عهده‌دار وظایف و اعمال مختلفی نظیر ~~green:حفاظت~~ ، ~~green:جذب~~ و ~~green:ترشح~~ می‌باشند.||

!اطلاعات اولیه

هر بافت مجموعه‌ای از سلولهای تخصص یافته می‌باشد که کار معینی را انجام می‌دهند. بافتهای بدن به 4 دسته اصلی به نامهای پوششی ، ((بافت همبند)) یا پیوندی ، ((بافت ماهیچه‌ای|بافت عضلانی)) و ((بافت عصبی)) تقسیم می‌گردند. ((غضروف|بافت غضروفی)) ، ((بافت استخوانی)) و ((بافت خون|بافت خونی)) ، بافتهای همبند تخصص یافته محسوب می‌شوند. شکل سلولها و تعداد لایه‌های تشکیل دهنده بافت پوششی در ارگانهای مختلف بر حسب وظیفه‌ای که انجام می‌دهند متفاوت می‌باشند. بافتهای پوششی بر اساس تعداد لایه‌های سلولی تشکیل دهنده آنها به دو دسته ساده و مطبق تقسیم می‌شوند که هر کدام از آنها نیز بنا به شکل سلولهای تشکیل دهنده آنها به چند نوع تقسیم می‌گردند.





-	::{picture file=img/daneshnameh_up/Epi.5.JPG}::	+	::{picture=Epi.5.JPG}::








	مکعبی ساده		مکعبی ساده

!بافت پوششی ساده

بافت پوششی ساده فقط از یک ردیف سلول پوششی تشکیل شده و بر اساس شکل سلولهای شرکت کننده در ساختمان آنها سه دسته می‌باشد.

!!بافت پوششی سنگفرشی

این نوع بافت از ردیف سلول پهن ساخته شده که هسته آنها در مقاطع نیمرخ به صورت دوکی و خوابیده ملاحظه می‌گردد. این بافت در ((ریه|کیسه‌های هوایی ریه)) و ((ساختمان نفرون|دیواره کپسول بومن)) در ((کلیه)) دیده می‌شود. پوشش داخلی رگهای خونی و پرده‌های سروزی نیز از نوع سنگفرشی ساده هستند.

!!بافت پوششی مکعبی ساده

این نوع اپی‌تلیوم از سلولهای مکعبی با هسته گرد و مرکزی تشکیل شده است. مجاری غدد ترشحی بوسیله این نوع اپی‌تلیوم ، مفروش شده‌اند.

!!بافت پوششی منشوری یا استوانه‌ای ساده

این نوع پوشش از سلولهای بلند استوانه‌ای یا منشوری تشکیل شده که هسته آنها به صورت دوکی و عمود بر قاعده سلول قرار گرفته‌اند. ((ساختمان معده|دیواره معده)) ، ((روده‌ کوچک)) و ((روده بزرگ)) از این نوع بافت پوششی پوشیده شده‌اند.

!بافت پوششی مطبق

بافت پوششی مطبق از چند ردیف سلول که به صورت طبقه - طبقه روی هم قرار گرفته‌اند تشکیل شده است. و بر اساس شکل ظاهری سلولهای سطحی دسته بندی می‌شود.





-	::{picture file=img/daneshnameh_up/Epi.1.JPG}::	+	::{picture=Epi.1.JPG}::








	سنگفرشی مطبق		سنگفرشی مطبق

!!بافت پوششی سنگفرشی مطبق

در این نوع بافت ، سلولهای سطحی از نوع سنگفرشی و پهن و بقیه از نوع چند وجهی و عمقی‌ترین لایه از نوع استوانه‌ای بلند یا کوتاه می‌باشد که به نام طبقه قاعده‌ای نامیده می‌شود. این نوع بافت در ((پوست)) ، ((مری|پوشش مری)) و ((واژن|پوشش واژن)) دیده می‌شود.

!!بافت پوششی مکعبی مطبق

این نوع بافت از دو یا چند ردیف سلول مکعبی تشکیل یافته است. مجاری دفعی بزرگ در غدد مترشحه از این نوع بافت پوشیده شده‌اند.

!!بافت پوشش استوانه‌ای مطبق

لولهای عمقی این بافت از نوع چند وجهی و مکعبی و سلولهای سطحی آن منشوری است. این نوع بافت محدود به نواحی معین مانند پوشش ((اپی‌گلوت)) ، پوشش کام نرم در سطح رو به ((آناتومی بینی|حفره بینی)) و مجاری دفعی بزرگ در برخی غدد می‌باشد.

!!بافت پوششی مطبق کاذب

دراین نوع اپی تلیوم ، فقط یک ردیف سلول بر روی غشای پایه قرار می‌گیرد. ولی به علت کوتاه و بلند بودن سلولها ، ((هسته سلول|هسته‌ها)) در سطوح مختلف دیده شده و چنین به نظر می‌رسد که اپی تلیوم از چند ردیف سلول تشکیل شده است. به همین دلیل آن را مطبق کاذب می‌نامند. اپی تلیوم مطبق کاذب در مجاری تنفسی به صورت مژکدار دیده می‌شود.





-	::{picture file=img/daneshnameh_up/Epi.4.JPG}::	+	::{picture=Epi.4.JPG}::








	سنگفرشی تغییر یافته		سنگفرشی تغییر یافته

!!بافت پوششی متغیر

این نوع اپی تلیوم که منحصر به مجاری ادراری می‌باشد. پوشش مطبقی است که تعداد لایه‌ها و شکل سلولهای سطحی آن در حالت کشش و استراحت متفاوت دیده می‌شود. برای نمونه در ((مثانه)) خالی تعداد لایه‌های سلولی 4 تا 5 ردیف و سلولهای سطحی از نوع برجسته و مدورند. ولی در مثانه پر که تحت کشش قرار دارد تعداد لایه‌ها به 2 تا 3 ردیف کاهش یافته و سلولهای سطحی نیز پهن دیده می‌شوند.

!تغییرات بافتهای پوششی

تحت برخی شرایط یک نوع بافت پوششی ممکن است به نوع دیگری تغییر یابد، که این حالت را ~~green:متاپلازی (Metaplasia)~~ می‌نامند. مثلا بافت پوششی مطبق کاذب مژکدار مجاری تنفسی در افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند به سنگفرشی مطبق تبدیل می‌شود. این تغییر با برطرف شدن شرایط نامناسب و یا درمان ، قابل برگشت می‌باشد. بافتهای پوششی ممکن است بطور غیر طبیعی ولی کنترل شده تکثیر یابند که این حالت را ~~green:دیسپلازی (dysplasia)~~ می‌نامند که مقدمه‌ای بر پیدایش ((سرطان)) در بافت می‌باشد.





-	::{picture file=img/daneshnameh_up/Epi.6.JPG}::	+	::{picture=Epi.6.JPG}::








	منشوری ساده		منشوری ساده

!اختصاصات سطوح راسی سلولهای پوششی

به جز چند مورد استثنا ، سطح راسی به سطحی گفته می‌شود که در تماس با حفره وسطی ارگانهای توخالی قرار دارد. از مهمترین ویژگیهای این سطح پیدایش برآمدگیهای ریز و انگشت مانند در آن است که سه دسته هستند. ~~green:میکروویلیها~~ زواید بسیار ریز به طول 1 - 0.5 میکرومتر هستند که در پوشش روده باریک و لوله‌های نزدیک کلیه وظیفه افزایش جذب مواد را بر عهده دارند. ~~green:مژه‌ها~~ زوایدی به طول 10 - 5 میکرومتر هستند که بیشتر در مجاری تنفسی و لوله‌های رحم دیده می‌شوند. ~~green:مژه‌های ثابت~~ از نظر ساختمانی شبیه میکروویلیها هستند و در پوشش مجرای اپی‌دیدیم (از مجاری منی‌بر بیضه) دیده می‌شوند.

!اختصاصات سطوح جانبی سلولهای پوششی

از ویژگیهای سلولهای پوششی خاصیت چسبندگی آنها به سلولهای مجاور خود می‌باشد. غشای سلولهای پوششی در همه جا با هم جوش نخورده‌اند و فضایی در حدود 20 - 15 نانومتر آنها را از هم جدا می‌کند. این فضا در بافتهای زنده بوسیله ((گلیکوپروتئینها)) و ((پروتئوگلیکانها)) و یون کلسیم پر می‌شود. عامل دیگر بهم چسبیدن سلولهای مجاور ، چهار ساختمان ویژه می‌باشد که به اتصالات بین سلولی موسوم هستند. که شامل ~~green:اتصال محکم~~ ، ~~green:اتصال کمربندی~~ ، ~~green:دسموزوم~~ یا پلاک اتصالی و ~~green:اتصال سوراخدار~~ می‌باشد.





-	::{picture file=img/daneshnameh_up/Epi.2.JPG}::	+	::{picture=Epi.2.JPG}::








	سنگفرشی مکعبی		سنگفرشی مکعبی

!عروق و اعصاب بافت پوششی

بافتهای پوششی بدون عروق هستند و تغذیه آنها از طریق انتشار صورت می‌گیرد. در مورد عصب‌گیری بافتهای پوششی ، در اکثر بافتها شاخه انتهایی ((اعصاب حسی)) پس از عبور از غشای پایه به حد فاصل سلولهای پوششی نفوذ می‌کند.

!تجدید و ترمیم بافتهای پوششی

سلولهای بافت پوششی عمر محدودی دارند و بطور مداوم سلولهای از بین رفته بوسیله سلولهای جدید جایگزین می‌شوند. در بافتهای پوششی مطبق ، عمدتا سلولهای طبقه قاعده‌ای یا بازال که بر روی غشای پایه قرار دارند تقسیم می‌شوند و سلولهای ریخته شده را جایگزین می‌کنند. در اپی‌تلیومهای ساده مانند پوشش لوله‌های گوارش ، سلولهای متمایز نشده معینی پس از تکثیر و تمایز ، سلولهای از بین رفته را جایگزین می‌نمایند.





-	::{picture file=img/daneshnameh_up/Epi.3.JPG}::	+	::{picture=Epi.3.JPG}::








	سنگفرشی منشوری		سنگفرشی منشوری

!بافت پوشش غده‌ای

طرز تشکیل غدد در مرحله جنینی بدین ترتیب است که در محل تشکل غده ، سلولهای طبقه قاعده‌ای تکثیر یافته و به صورت جوانه‌ای به ~~green:بافت مزانشیم~~ زیرین خود نفوذ می‌نماید که قسمت انتهایی آن پس از متسع شدن، ناحیه مترشحه غده را بوجود می‌آورد. در غدد مترشحه خارجی ، ساقه اتصالی کانالیزه شده و مجرای ترشحی را بوجود می‌آورد که ترشحات غده را به سطح اپی‌تلیوم هدایت می‌کند. در غدد مترشحه داخلی ، ساقه اتصالی تحلیل رفته و ارتباط غده تشکیل شده با اپی‌تلیوم از بین می‌رود و در این نوع غدد ترشحات از طریق خون به قسمتهای مورد نظر حمل می‌گردد. غده‌ها از نظر نحوه ترشح شامل غدد مروکرین مانند ((لوزوالمعده|پانکراس)) ، غدد آپوکرین مانند ((غدد عرق)) و هولوکرین مانند ((بافت چربی|غدد چربی)) در پوست ، می‌باشند.

!مباحث مرتبط با عنوان

*((بافت چربی))

*((بافت خون))

*((بافت شناسی))

*((بافت عصبی))

*((بافت عضلانی))

*((بافت همبند))

*((غدد عرق))

*((غضروف))