تاریخچه ی:
فصل سوم :راهکارهاى شیوا نویسى
تفاوت با نگارش: 3
| | V{maketoc} | | V{maketoc} |
| | ! روانى و زلالى | | ! روانى و زلالى |
| - | تفکّر نوعى گفتگوى پنهانى است که به یارى کلمات در ذهن صورت مى پذیرد. از این ، هر چه دامنه دانش اژگنى نویسنده اى گسترده تر باشد، تسلّط او بر بیان افکار خویش بیشتر است. حتّى دو کلمه را نمى توان یافت که مفهومى کاملا یکسان داشته باشند. همواره اختلافى ناچیز میان دو واژه مترادف وجود دارد که در گزینش واژه مطلوب تر دخیل است. نویسنده باید در این اختلاف ها دقّت رزد و واه اى را برزیند که قالبِ منظور و مُرادش باشد. |
+ | تفکّر نوعى گفتگوى پنهانى است که به یارى کلمات در ذهن صورت مى پذیرد. از این ت ،هر چه دامنه دانش غا نویسنده اى گسترده تر باشد، تسلط او بر بیان افکار خویش بیشتر است. حتّى دو کلمه را نمى توان یافت که مفهومى کاملا یکسان داشته باشند. همواره اختلافى ناچیز میان دو واژه مترادف وجود دارد که در گزینش واژه مطلوب تر دخیل است. نویسنده باید در این اختلاف ها دقت کدو لمه اى را انتخاب ند که قالبِ منظورش باشد. |
| - | !یوند لف و معنى |
+ | رانى و زلالى یک نوشته بستگی به نکات زیر دارد: />1. به کار گرفتن کلمه هاى مأنوس و روان.
2. استفده از جمله هاى کوتاه و ساده
3. پرهیز از پیچیدگى کلام.
4. به کار نبردن جمله هاى معترضه جز به هنگام ضرورت.
5. به کار نگرفتن اصطلاح ها و تعبیرهاى گنگ و ابهام آور.
6. پرهیز از «ناهنجارى» (= ضعف تألیف).
7. دورى از «دراز نویسى خسته کننده» (= اطناب ممل).
8. دوری از «کوتاه نویسى آسیب زننده» (= ایجاز مخل). |
| - | لفظ و معنى دو روى یک سکّه اند و نمى توان آن ها را از هم جدا کرد. |
+ | ~~green:«اِطناب ممل»~~ هنگامى پدید مى آید که نویسنده با استفاده از کلمه هاى مترادف در کنار یکدیگر و نیز آوردن توضیح هاى مکرر و زائد، خواننده را خسته کند.
~~green:«ایجاز مخل»~~ یعنى نویسنده براى رساندن پیام خود، آن اندازه که لازم است از کلمات استفاده نکند و خواننده را در انتظار توضیح کافى بگذارد.
!!پیوند لفظ و معنى
لفظ و معنى دو روى یک سکه اند و نمى توان آن ها را از هم جدا کرد. |
| | لفظ و معنى را به تیغ از یکدگر نتوان برید ***** کیست «صائب» تا کند جانان و جان از هم جدا؟ | | لفظ و معنى را به تیغ از یکدگر نتوان برید ***** کیست «صائب» تا کند جانان و جان از هم جدا؟ |
| - | کسى که جهان را تیره و تار مى بیند، با زبانى آن را وصف مى کند که رنگ بدبینى و غبار اندوه دارد. از میان همه تعابیر ممکن در بیان «باز گذاشتن در اتاق»، «صادق هدایت» این را برگزیده است: «دیدم عمویم رفته و لاى در اتاق را مثل دهن مُرده باز گذاشته بود.» این زبان مِه گه و تاریک با موضوع کتاب «بوف کور» و نیز نگرش «هدایت» کاملا سازگار است. |
+ | کسى که جهان را تیره و تار مى بیند، با زبانى آن را وصف مى کند که رنگ بدبینى و غبار اندوه دارد.
برای مثال:
از میان همه تعابیر ممکن در بیان «~~green:باز گذاشتن در اتاق~~»، «صادق هدایت» این را برگزیده است: «~~green:دیدم عمویم رفته و لاى در اتاق را مثل دهن مُرده باز گذاشته بود~~.» این زبان بد ینه وتاریک با موضوع کتاب «بوف کور» و نیز نگرش ((هدایت)) کاملا سازگار است. |
| | | | |
| - | !درست نویسى املایى |
+ | !!درست نویسى املایى |
| - | از گرفتارى هاى رایج میان ال لم و قلم ما، تسلّط نداشتن بر فنّ اِملا است. همان قدر که «درست نویسى املایى» به یک نوشته برو مى بخد، «غلط نویسى املایى» نشان دهنده کم مایگى و بى دقّتى و سهل انگارى نویسنده است. به ویژه، روحانیان فاضل و دانشوران ر تلاش باید با حوله و بردبارى به موتن روش درست املایى روى آورند و اجازه ندهند که بیش از ای، غ هاى عجیب املایى که در آثار برخى به چشم مى ورد، مایه کم اعتبارى اهل علم شود. |
+ | از گرفتارى هاى رایج میان داش موزان تسلط نداشتن بر دانش املا است. همان قدر که «درست نویسى املایى» به یک نوشته عتبار میهد، «غلط نویسى املایى» نشان دهنده ی بى دقتى و سهل انگارى نویسنده است. /> در این جا نمون ای کواه املاى برخى واژه ها ابه را مى وریم: |
| - | روشن است که آوردن فهرستى کامل از املاى صحیح واژگان، بر عهده چنین رساله مختصرى نیست. براى این که دانش پژوهان به تکاپو در این راه تشویق گردند، در این جا نمونه ای کوتاه از املاى برخى واژه هاى مشابه را مى آوریم.
آجل: آینده
عاجل: شتابنده |
+ | ||آجل: آینده
عاجل: شتابنده | |
| | آمِر: امر کننده | | آمِر: امر کننده |
| - | عامِر: آباد کننده |
+ | عامِر: آباد کننده| |
| | اِثم: گناه | | اِثم: گناه |
| - | اِسم: نام
|
+ | اِسم: نام| |
| | اَرض:زمین | | اَرض:زمین |
| - | عَرض:پهنا
|
+ | عَرض:پهنا| |
| | اَسیر:گرفتار | | اَسیر:گرفتار |
| | عَصیر:شیره | | عَصیر:شیره |
| | اَثیر: گلوله آتش، هواو فلک | | اَثیر: گلوله آتش، هواو فلک |
| - | عَسیر: دشوار |
+ | عَسیر: دشوار| |
| | اَلَم: درد | | اَلَم: درد |
| - | عَلَم: پرچم |
+ | عَلَم: پرچم| |
| | اَلیم: دردناک | | اَلیم: دردناک |
| - | عَلیم: دانا |
+ | عَلیم: دانا| |
| | اَمل:آرزو | | اَمل:آرزو |
| - | عَمل:کار |
+ | عَمل:کار| |
| | اِنتساب:نسبت داشتن | | اِنتساب:نسبت داشتن |
| - | اِنتصاب:گماشتن |
+ | اِنتصاب:گماشتن| |
| | اِنتفاء:نابود شدن | | اِنتفاء:نابود شدن |
| - | اِنتفاع:نفع بردن |
+ | اِنتفاع:نفع بردن| |
| | بِحار:دریاها | | بِحار:دریاها |
| - | بَهار:اولین فصل سال |
+ | بَهار:اولین فصل سال| |
| | بَحر:دریا | | بَحر:دریا |
| - | بَهر:حرف اضافه (براى)
|
+ | بَهر:حرف اضافه (براى)| |
| | تألّم:دردناکى | | تألّم:دردناکى |
| - | تعلّم:یاد گرفتن |
+ | تعلّم:یاد گرفتن||
!!تنظیم پاراگراف
"بند"یا پاراگراف کوچک ترین واحد ساختمان یک نوشته است. بند، تنها مجموعه اى از جمله ها نیست، بلکه در حقیقت، مجموعه اى است از افکار و مطالبى که نویسنده در ذهن دارد. بند، انشاى مختصرى است که نویسنده اندک اندک آن را گسترش مى دهد تا به صورت نوشته کلى درآید. کوتاهى یا بلندى هر بند، تابع اندیشه ها و روش نویسنده در گسترش آن هاست. معمولا هر قدر موضوع نگارش پیچیده باشد، بندها طولانى تر مى شوند.
اصولا باید هر بند را با عبارتى آغاز کرد که به انتقال اندیشه از بند قبلى به بند بعدى کمک کند. در تنظیم بندها، دو عامل بسیار مؤثرند: یکى داشتن رعایت نظم و ترتیب در تفکّر و استدلال; و دیگرى مراعات صورت ظاهرى نوشته. هنگامى که اگرخواننده به انبوهى از جمله هاى پیاپى نگاه کندسر در گم مى شود. اما اگر همین نوشته را به بندهایى تقسیم کنیم، فهم مطلب را برایش آسان تر مى شود.
در هر پاراگراف، عبارت ها و اندیشه هاى طرح شده در آن عبارت ها باید داراى نظم و آراستگى خاص باشند، به شکلی که از نظم آن ها بتوان به اهمیت و جایگاه هر کدام پى برد. همین نظم و آراستگى است که جذابیت مطلب را افزایش مى دهد و سبب مى شود که پیام به روشنى و آسانى در دسترس خواننده قرار گیرد.
هر پاراگراف باید تمام و کامل باشد، یعنى اندیشه اصلى پاراگراف در آن به خوبى آورده شود. هر پاراگراف یک «هسته» دارد که با جمله اى بنیادین بیان مى شود. این «جمله بنیادین» معمولا در آغاز و گاه در میان یا پایان پاراگراف مى آید. بقیه پاراگراف، در حقیقت، گسترش و تکمیل همین «جمله بنیادین» است. بدین ترتیب، جمله هاى پاراگراف باید همگى بر محور «هسته» بچرخند .
تعداد پاراگراف هاى یک نوشته به حجم مطالب بستگى دارد. در این پاراگراف ها تنها مواردى آورده می شوند که مضمون واحدىداشته باشند نباید . هر نکته باید در جای خود قرار گیرد تا زنجیره کلام بى نظم و گسسته جلوه نکند.
میان پاراگراف ها نیز باید پیوستگى کامل باشد تا خواننده همگام با نویسنده پیش رود .
معمولا در آغاز هر پاراگراف، کلمه یا عبارتى مى آید که مضمون آن را به خواننده بفهماند و او را آماده ی این انتقال کند.
!رسایى وگویایى
رسایى وگویایى یک نوشته، هنگامى حاصل مى شود که بتوانیم معنا را خوب بپروریم. راه هاى پرورش معانى در زبان فارسى، متفاوت وگستره اند:
((توصیف ))
((تشبیه))
((استعاره))
((کنایه))
!خوش آهنگی
کلمات یک متن باید به گونه اى کنار هم قرار گیرند که صداى خواننده بى اختیار آهنگین شود . البته نوع نوشته و موضوع و سبک آن در گزینش این آهنگ بسیار نقش دارد. مثلاً براى نوشته هاى عارفانه و عاشقانه، باید آهنگى نرم و لطیف در جمله جارى باشد; و براى نوشته هاى حماسى باید از آهنگى هیجان انگیز و شور آفرین استفاده کرد.
!تنوع و رنگارنگی
تنوع در نحوه طرح موضوع از راههای گوناگون،مثل:
ـ آوردن مثلها و حکایت ها
ـ استفاده از «طنز».
ـ آمیختن خبر و انشا و طلب و استفهام.
ـ به کار گرفتن صنایع ادبى.
ـو ....
!دلنشینی و شیرینی
براى ایجاد دلنشینى و شیرینى در یک اثر، نویسندگان راه های گوناگونى دارند. رایج ترین راه استفاده از فن((بدیع ))در نوشته هاست.
در این روش ،صنایعی به نویسنده آموخته مى شود که با آن ها مى توان کلام را آراست و دلنشین ساخت. در استفاده از این صنایع باید به 2 نکته توجه کرد:
این که زیادتر از اندازه در اثر به کار گرفته نشوند، دیگر آن که طبیعى و هنرمندانه به کار گرفته شوند، به گونه اى که خواننده ، نوشته را تصنعى و تکلف آمیز نبیند.
!تازگى وطراوت
نویسنده توانا همواره سعی می کند که از سبکهای امروزى، واژه هاى نو، تعبیرهاى تازه، ساختار مناسب استفاده کند.
هنگامى که رنگ و بوى طراوت و تازگى در یک نوشته باشد،خواننده از بعضی از عیوب آن چشم پوشى مى کند.
ََ
!سرشارى و پربارى
نوشته خوب باید خواننده خویش را در یک جریان مستمر فرهنگى پیش برد و در این زمینه نویسنده وظیفه دارد که عناصر مختلف را به تناسب در اثر خود، استفاده کند.
~~green:بهره گیرى از آیات وروایات~~
قرآن مجید که سرچشمه هدایت ونور است، از لحاظ فصاحت الفاظ و بلاغت معانى کتابى بى مانند است.استفاده از این آیات نورانی هم به زیباسازى نوشته کمک مى کند و هم آن را پربار و سرشار از معانى بلند مى سازد.
استفاده از آیات و روایات و دیگر شواهد براى پربار ساختن نوشته، دو گونه دارد: ((تلمیح ))و ((اقتباس)).
~~green:تلمیح ~~آن است که در ضمن کلام، اشاره اى لطیف و ظریف به آن آیه یا ... شود، اما عین آن آورده نشود.
~~green:اقتباس ~~آن است که عین آیه یا عبارت مورد نظر یا قسمتى از آن را که از مطلب ما حکایت مى کند،بیاوریم. |
