: آزاد نمودن بردگان

یکی از همین راهها قرار دادن ثوابهای بسیار در آزاد ساختن اسیر است و دیگری قرار دادن آزادی اسیر به عنوان یکی از « کفّاره ها » که در موارد مختلف که « کفّاره » در اثر ترک یا انجام کاری به گردن انسان مسلمان می آید: اولین آن « عنق » یعنی آزاد نمودن برده معرفی شده است.

بهر حال اسلام و اولیاء الهی علماً و عملاً بهترین برخورد را با مسئله « بردگی » داشته اند. در این ارتباط حضرت سجاد علیه السلام هم با بیان ثوابهای فراوان آزاد نمودن برده، مردم را به این کار خیر تشویق می کردند و هم خود با آزاد نمودن آنان به هر بهانه و مناسبتی، این عمل خیر را در جامعه رواج می دادند و از این مهمتر با خرید برده ها به صورت متعدد، آنان را در خانه خود نگهداری کرده و با تربیت آنها به صورت صحیح، موجب هدایت و سازندگی آنان را فراهم می ساختند و البته سپس آنها را در راه خدا آزاد می کردند .

نکته ای که در مورد انجام این عمل صالح توسط حضرت زین العابدین بسیار قابل توجه و تحسین است این است که برای آن حضرت قیمت برده مهم نبوده است و وجود اقدسش هر کجا موقعیت را برای عنقی مناسب می دیدند، آن را انجام می دادند و لو برده مورد نظر، بسیار گرانقیمت باشد.

« سعید بن مرجانه » می گوید: حضرت علی بن الحسین علیه السلام یکی از بندگانش را که عبیدالله بن جعفر به او اعطا کرده بود و قیمتش ده هزار درهم یا هزار دینار بود را آزاد کرد. در این جا سیره مستمر آن بزرگوار را در زمینه آزاد کردن بردگان که حاوی درسهای بزرگ سازندگی و حاکی از عظمت و وارستگی بی نظیر حضرت سجاد علیه السلام می باشد، مرور می کنیم:

((حضرت امام جعفر صادق علیه السلام|امام صادق علیه السلام)) می فرمایند:

چون که آخرین شب ماه رمضان فرا می رسید، آنها را دعوت می کرد و در اطراف خود آنها را جمع فرموده و آن دفتر را بیرون می آورد، می فرمود: ای آقای فلانی تو چنان و چنین کردی و من تو را تادیب نکردم، آیا به یاد داری؟!! او هم می گفت: بلی یابن رسول الله. تا به آخرین تن از آنها می رسید و همه را به اقرار وا می داشت: سپس حضرت در وسط آنان می ایستاد و به آنها می فرمود: صدایتان را بلند کنید و بگوئید: ای علی بن الحسین !! هر آینه پروردگار تو نیز همه آنچه تو انجام داده ای را بر تو شماره کرده است. چنانکه تو آنچه ما عمل کرده بودیم بر ما شماره نمودی؛ و در نزد او کتابی است که بر علیه تو به حق گویا می باشد. و هیچ کوچک و بزرگ که تو انجام داده ای را فرو گذار نکرده و همه را ثبت کرده است؛ و می یابی جمیع آنچه را که انجام داده ای که نزد او حاضر است، چنانکه، جمیع عملکرد خود را نزد تو حاضر یافتیم.

حال که چنین است پس ببخش و در گذر همچنانکه امید عفو از ملیک داری و دوست داری که « ملیک » از تو در گذرد. تو از ما در گذر تا او را بخشنده بیابی و او را در ارتباط با خودت رحیم و برای خودت غفور و بخشنده بیابی و هرگز پروردگار تو به هیچکس ظلم نمی کند همچنانکه نزد تو کتابی است که بر علیه ما به حق گویا است و هیچ کس صغیر و کبیر از آنچه ما انجام داده ایم را فرو گذار نکرده وهمه را احصا کرده است.

ای علی بن الحسین علیه السلام ذلّت مقام خودت را در نزد پروردگار و حکیم عادل که هرگز به اندازه مثقال حبّه ای از خَردل ظلم نمی کند به یاد آور و او این اندازه کوچک از عملکرد تو را در ((روز قیامت)) حاضر خواهد کرد و خداوند به عنوان حسابگر دقیق و شاهد مطلق کفایت می کند؛ پس در گذر و ببخش تا ملک از تو درگذرد و ببخشد. هر آینه او خود می فرماید: « باید ببخشید و در گذرید، آیا دوست نمی دارید که خداوند شما را ببخشد. » (22 / نور )

امام صادق علیه السلام می فرمایند: حضرت با صدای بلند این مطالب را بر علیه خود فریاد می کرد و به آنها تلقین می فرمود و آنها نیز با صدای بلند فریاد می کردند و این در حالی بود که او در بین آنها ایستاده بود و گریه می کرد و می گفت: پروردگارا تو خود ما را امر فرمودی که از هر کس که به ما ظلم کرده در گذریم. ما که به خود ظلم کردیم و اینک ما از هر کس که به ما ظلم کرده بود درگذشتیم، پس تو نیز از ما درگذر که تو از ما و از همه مأمورین اولی می باشی؛ و تو امر فرمودی که ما سائلی را از درهای خود نرانیم و اینک همه به عنوان نیازمند و مسکین به خدمت تو آمده ایم و به باب تو و آستانه تو سر مسکنت فرود می آوریم، آری از تو طلب می کنیم لطف تو را و معروف و عطاء تو را.

آنها همگی در پی این درخواست بزرگوارانه حضرت می گفتند : ای سید و آقای ما، ما همگی از تو درگذشتیم ولی تو کوچکترین بدی نکرده ای؛ پس به آنها می فرمودند: همگی بگوئید: خداوندا از علی بن الحسین درگذر همچنانکه او از ما درگذشت. و او را از آتش آزاد بفرما همچنانکه او ما را از بندگی آزاد کرد.

آنها هم این را می گفتند و هر بار می فرمود: اللهم آمین ای رب العالمین بعد می گفت: بروید که از شما درگذشتم و گردنهایتان را آزادکردم به این امید که خداوند من را در گذرد و گردن من را نیز آزاد کند و سپس همه آنها را آزاد می کرد؛ فردا که ((روز عید فطر)) فرا می رسید به همه آنها جوائز ارزنده ای که آنها را مصونیت بخشیده و از آنچه نزد مردم است بی نیاز کند، هدیه می داد. و هیچ سالی نبود مگر اینکه در آخرین شب از ماه رمضان ما بین بیست نفر، کمتر یا بیشتر، را آزاد میکرد.

حضرت می فرمود: برای خداوند متعال در هر شب از شبهای ماه رمضان به هنگام افطار هفتاد هزار هزار آزاد شده از آتش است که همگی مستحق کامل برای آتش بوده اند و چون شب آخر از ماه رمضان فرا رسد در آن به مانند آنچه در جمیع شبها آزاد کرده آزاد می فرماید و من دوست دارم که خداوند من را چنین ببیند که برده هائی که در ملک خود دارم در دار دنیا، آنها را آزاد کرده ام؛ دین رجاء و امید که او نیز مرا از آتش آزاد کند!!

آری حضرت علی بن الحسین علیه السلام هیچ خادمی را بیش از یک سال کامل استخدام نکرد و چنین بود که هرگاه بنده ای را در اول یا وسط سال مالک می شد، هر گاه شب عید فطر می شد او را آزاد می ساخت و افراد دیگری را در سال دوم به جای آنها قرار می داد و بعد آنها را نیز همچنین آزاد می کرد تا اینکه به خداوند متعال ملحق شد.

اساساً حضرت بنده های سیاهی می خرید که به آنها هیچ نیازی نداشت ولی آنها را به عرفات می آورد و به وسیله آنها خلل ها و کمبود ها را جبران می کرد و هر گاه از عرفات به سوی منی و مکه کوچ می کرد همه آنها را نیز آزاد می ساخت و به آنها جوائزی از مال هدیه می داد.

این سیره مستمره حضرت زین العابدین در آزاد سازی بردگان مشتمل بر نکات ارزنده اخلاقی و معنوی حاکی از نهایت بزرگواری و عرفان حضرت می باشد و می طلبد پیرامون آن به دقّت مطالعه کرد تا از آن استفاده برد و برای زندگی خود از آن بهره مند گردید.

تفاوت با نگارش: 3

سرویس‌های رشد:

فهرست: