پنج شنبه 17 خرداد 1403  |   كاربر مهمان   |   ورود    
    
 منو
 کاربر Online
1495 کاربر online
Lines: 1-28Lines: 1-133
 V{maketoc} V{maketoc}
 !نظام مالیاتی در عهد ایلخانان  !نظام مالیاتی در عهد ایلخانان
 «758 - 616 ق / 1357م»  «758 - 616 ق / 1357م»
-هجوم ((مغول)) به ایران، ویرانی و تخریب شهرها و نهادها و زیر ساختارهای اقتصادی، به ویژه کشتار فجیع و بی اندازه مردمان، اثرات مخربی در نظام اقتصادی و معیشتی ایران پدید آورد که برخی از نتایج آن برای چندین سده پس از این لیه دامنگیر نظام اجتماعی ایران بود. +!!حضور ایلخانان در ایران
هجوم ((مغول)) به ایران، ویرانی و تخریب شهرها و نهادها و زیر ساختارهای اقتصادی، به ویژه کشتار فجیع و بی اندازه مردمان، اثرات مخربی در نظام اقتصادی و معیشتی ایران پدید آورد که برخی از نتایج آن برای چندین سده پس از این مله دامنگیر نظام اجتماعی ایران بود.
-آمدن دوباره ((مغولان)) به ایران پس از چهل سال از هجوم نخستین و تشکیل سلسله ((ایلخانان)) که به هر صورت نظام سیاسی و دیوانی آن می‏بایست با تأمین مخارج از طریق خراج و مالیات دوام آرده، بر پیچیدگی شرایط اقتصادی ایران افزود. حتی چهار سده وقفه در آمدن دوباره این مهاجمان نتوانسته بود درمان بر آلام و زخمهای کهنه مردمان باشد. تمدنی فرو پاشیده و مضمحل شده، نظام دیوانی از میان رفته، اهش شدید نفوس و یروی کار، شخصیت و حیثیث انسانی که به وحشیانه‏ترین وجه لگدوب مهاجمان شه بود و میل به زندگی، سازندگی، کار و کوشش را منکوب ساخته بود، عدم وجود امنی و نابودی اقشار متفکر، کاردان و روشنفکر، تنها گوشه‏ای از اوضاع نابسامان آن دوران را می‏تواند به تصویر کشد. افزون بر این ((خوی)) تمدن ستزی عدم پذیرش حداقل قواعد کشور داری و نظام دیوانی که به صورت دردی بی درمان دچار ناپذیر می‏نمود، بر وخامت اوضاع و ستم مضاعف این اقوام وحشی گونه می‏افزود. +آمدن دوباره ((مغولان)) به ایران پس از چهل سال از هجوم نخستین و تشکیل سلسله ((ایلخانان)) که به هر صورت نظام سیاسی و دیوانی آن می‏بایست با تأمین مخارج از طریق خراج و مالیات دوام ی آورد، بر پیچیدگی شرای اقتصادی ایران افزود.
 +حتی چهل سال وقفه در آمدن دوباره این مهاجمان نتوانسته بود، درمانی بر آلام و زخمهای کهنه مردمان باشد.
-!ساد ایرا شاهادگا و تی انه ولت
زاه یخانان غیر از عواید مالیات یمته جنی، ا واید گمرکی که در این ایا رونقی نسبی و تجارت خارجی، یزان آن را بالا برده بود، حاصل می‏شد. به علاوه آن چه از حکام تابع بر بل هدیه و اج به درگاه خن تقدیم یا ارسال می‏شد، خود قابل توجه بود. گرچه میان این اج و خراج هایا به دقت نست اما ظاهراً ر دوره‏های اقتدار و قت ایلخانان برای رفع نیازهای کشوری و لشکری می‏بایست کفیت کند. اما تصرف بی قاعده و ودسرانه خانان این سلله، مسامحه حکام در ارسال مالیات و همچنین بد حسابیایی که از جاب صاحبان ((قطاع)) در ارسا م دولت روی می‏داد، ((خزاه)) را به ائ با دشواریهی مواجه می‏ساخت. مزید بر این مائب و مشلات، فسا امیان و طمع ورز شاهزادان و سلطان و رافت خواری بی حساب و کتاب وتگان مغول و بزرگان کشوی و لکی خانه چیزی برای مصارف عامه و مومی اق نمی‏گذاشت. 		+تدی فر اید و ه
نا یانی از میا ته،
اه دید نوس و یروی کار، />خیت و یی اانی که ه ویانه‏تین وه لگکوب هاجان د د و می به دگی، سازنگی، ار و کو
ا منکو خه بو،
-!بلعیده شدن عواید ملی توسط بوروکراسی متورم
مواردی پیش می‏آمد که مالیات و خراج ولایات به صورت نقد و جنس به دربار می‏رسید و به ضرورتی از نظر سلطان می‏گذشت. در چنین احوالی، اردوی فزاینده‏ای از حاملان خراج، و محاسبان و مستوفیان و کاتبان و فراشان و خزانه داران و خادمان و خواجه سرایان و غلامان و کنیزان که صورتی متورم از یک نظام اداری بی مصرف و هیبتی غول آسا و در عین حال طفیلی از یک سیستم سنگواره‏ای، قبیله‏ای، غیر متمدن را به نمایش می‏گذاشت، به پیشگاه پادشاه حاضر می‏شدند و در موارد زیادی، بخش عمده‏ای از این مالیاتهای وصول شده، فی المجلس از جانب سلطان به این طفیلیها و طالبان گرسنه و چشم ناپاک و حریص داده می‏شد، چنان که یک پنجم آن به خزانه نمی‏رسید و پرداخت کسریهای خزانه، سرانجام به دوش رعیت مفلوک می‏فتاد که مالیاتهای بی هنگام و افزایش بی رویه و خود سرانه آن، کمر مدمان را در زر بار این همه محنت خم می‏کرد. رعیت که حتی با پرداخت تمامی مایملک و ثروتش هنوز از عهده این بی رسمیها بر نمی‏آمد، با شکنجه، تازیانه و خشونت بسیار مجبور به کار اجباری و فروتر از بردگی می‏شد این بود نظام ستم پیشگی مغولان در شکل کلاسیک آن. 		+عدم وجود امنیت و />نابودی اقشار متفکر، کاردان و رونفکر،
 +تنها گوشه‏ای از اوضاع نابسامان آن دوران را می‏تواند به تصویر کشد. افزون بر این
-! وول ظالمانه مالیات توسط عمال دلت
وصول مالیات توسط عمال دولت و حکام ولایت صورت می‏گرفت. البته بسیاری از علماء، مشایخ و ترخانان که مقربان خاص دربار ایلخان بودند، غالباً از پرداخت معاف می‏شدند. اما حکا ولیت گه گاه بیش از حد مقرر مالیات وصول کرده و یا قسمتی از دریافتیها را در دفاتر ثبت نمی‏کردند. با این حال مظالمی که در این زمینه در حق رعایا ی‏رفت، حتی با اثبات خیانت عامل و عمال حکومت، جبران نمی‏شد و مازاد وصول شده هرگز به صاحب آن مسترد نمی‏گشت. در مواردی که مالیات به صورت جنسی گرفته می‏شد، مازاد بر نیاز خزانه را به مزایده می‏گذاشتند و البته برای ن بهایی بسیار زاف می‏طلبیدند و چون به فروش نم‏رفت آن را بین کسبه و محترفه تقسیم و به زور و اجبار می‏فروختن. نمونه‏ای از این نقد کردن مالیات جنسی در داستان برادر شیخ سعدی در کلیات این شاعر آمده است. این شیوه هم نوعی ساده بود که به صورتهای مختلف بر عهده محترفه، یا روستاییان قرار می‏گرفت و شکایت آنها نیز هرگز به جایی نمی‏رسید. 		+وی تمد ستیزی و />عدم یش حداقل قاعد کشور داری و نام دیوانی که
 +به صورت دردی چاره ناپذیر می‏نمود، بر وخامت اوضاع و ستم مضاعف این اقوام بیابانگرد می‏افزود.
-! ترک روستاها و آبادی ها برای فرار از پرداخت مالیات 
-تداوم این نوع مالیات ستانی، موجب ورشکستی و تخلیه دکان و مهاجرت اهالی می‏شد. با چنین احوالی غریب نیست که روستاییان به محض آگهی از ورود تحصیل داران مالیات به نواحی مجاور می‏گریختند و خانه و کاشانه و کسب و کار خود را رها می‏کردند. مالیاتهای تازه‏ای هم که برای رهایی خزانه از افلاس و ورشکستگی معمول می‏شد و این سیاستها غالباً توسط تازه به دوران رسیده‏ها و عناصر بی لیاقت و بی کفایتی که مدیریت جامعه را بر عهده گرفته بودند، بی آن که متضمن رفع مشکلی برای دولت باشد، ناخرسندی و شکایت دائم عامه را موجب می‏شد. گویی مردمان محکوم بودند تا تاوان مال اندوزی، رافت خواری، غارت خزانه، بی تدبیری و بی سیاستی عمال دولت و کارگزاران آن را تماماً عهده گرفته، پرداخت آن را از سفره خالی خود ضمانت کنند. غیر از مالیات «تمغا» که از همه چیز گرفته می‏شد، مالیات دیگری به نام «قاقلان» که ظاهراً نوعی خراج ارضی تازه بود. قاقلان، بر کسانی که بر روی زمین کار می‏کردند تحمیل می‏شد و گه گاه به صورت بیگاریهای سخت تأدیه می‏شد. مالیات دیگری نیز که تازگی داشت و به شدت مایه شکایت و ناخرسندی مردمان شد، قبجر «= قبچور» نام داشت که در آغاز به عنوان مالیات دام مطرح شد، اما به تدریج همه چیز را شامل شد و در واقع موضوعی نماند که قبجر بر آن تعلق نگیرد. فقیر و غنی و روستایی و شهری دچار بلای قبجر شدند و یک شاعر عصر به نام پور بهاء جامی، قصیده قبجریه‏ای ساخت که شکایت حال تمام آحاد خلق را از این مالیات ظالمانه با درد و سوز بسیار، به بیان آورد. با این همه مالیات قبجر برای طبقات روستایی سنگینتر بود و به صورتی ظالمانه‏تر تحمیل می‏شد. در باب این دو نوع مالیات که غازان خان ضمن سایر اصلاحات اداری و اجتماعی خویش آنها را عفو کرد، ((خواجه رشید الدین فضل الله))، صاحب تاریخ مبارک غازانی، تفصیل جالبی دارد.  
 +!خزانه ی دولت ایلخانی
 +__~~green:خزانه ایلخانان ~~__غیر از
-! ارت اموال مردمان به بهانة اخذ مالیات
ر این ایام موران دولت برای جمع آوری انواع خراج به اطراف مملت می‏رفتن، باسقاق ی ایلچ خوانه می‏شدند و ه جا به خانه روستایی ضعیفی می‏رسیدند تقریباً تمام آن ه را او ر همه عمر به خون جر جمع آورده بود به بهانه خبجر و قلان در توبره و کیسه خویش می‏کردند و بر پشت استران و اشتران خویش به غارت می‏بردند. وصول مالیات در قلمرو ایلخانان به مقاطعه گذاشته می‏شد و تحصیلداران مالیات که از جانب این مقاطعه کاران می‏آمدند در بسیاری موارد برای مزید دخل، مالیت زایدی هم به نامهای مختلف وضع و مطالبه می‏کردند که به ندرت چیی از آن را به خزانه دولت می‏رساندند. اصلاحات غازان خان هم دیری نپایید و با مرگ زود هنگام این سلطان ایلخان نتوانست به عنوان رویه‏ای اجتماعی قوم گرد. 		+__واید مالیات__ و
__نیمای جنگی__، ا />__واید گمر__ که در این ایام رونقی نسبی دات و />__تارت خارجی__،
 +میزان آن را بالا برده بود، حاصل می‏شد.
 +به علاوه آن چه از حکام تابع بر سبیل
 +__هدیه و باج به درگاه خان تقدیم یا ارسال می‏شد__،
 +خود قابل توجه بود.
 +اگرچه میزان این باج و خراج و هدایا به دقت نیست، اما ظاهراً در دوره‏های اقتدار و قدرت ایلخانان برای رفع نیازهای کشوری و لشکری می‏بایست کفایت کند.
 +__اما__
 +
 +~~blue:تصرف بی قاعده و خودسرانه خانان این خاندان، ~~
 +~~blue:مسامحه حکام در ارسال مالیات~~ و همچنین
 +~~blue:بد حسابیهایی که از جانب صاحبان ((اقطاع)) در ارسال مال دولت روی می‏داد، ~~
 +__((خزانه)) را دائم با دشواریهایی مواجه می‏ساخت.__
 +~~green:مزید بر این مصائب و مشکلات~~،
 +~~green:فساد امیران ~~و
 +~~green:طمع ورزی شاهزادگان و سلطان ~~و
 +~~green:رافت خواری بی حساب و کتاب وابستگان مغول و بزرگان کشوری و لشکری خزانه ~~
 +__چیزی برای مصارف عامه و عمومی باقی نمی‏گذاشت__.
 +!!انواع مالیات
 +تداوم این نوع مالیات ستانی، موجب ورشکستی و تخلیه دکان و مهاجرت اهالی می‏شد. با چنین احوالی غریب نیست که روستاییان به محض آگهی از ورود تحصیل داران مالیات به نواحی مجاور می‏گریختند و خانه و کاشانه و کسب و کار خود را رها می‏کردند.
 +مالیاتهای تازه‏ای هم که برای رهایی خزانه از افلاس و ورشکستگی معمول می‏شد و این سیاستها غالباً توسط تازه به دوران رسیده‏ها و عناصر بی لیاقت و بی کفایتی که مدیریت جامعه را بر عهده گرفته بودند، بی آن که متضمن رفع مشکلی برای دولت باشد، ناخرسندی و شکایت دائم عامه را موجب می‏شد.
 +گویی مردمان محکوم بودند تا تاوان مال اندوزی، رافت خواری، غارت خزانه، بی تدبیری و بی سیاستی عمال دولت و کارگزاران آن را تماماً عهده گرفته، پرداخت آن را از سفره خالی خود ضمانت کنند.
 +غیر از مالیات
 +__~~green:«تمغا»~~__ __که از همه چیز گرفته می‏شد__،
 +
 +مالیات دیگری به نام
 +__~~green:«قاقلان»~~__
 +__که ظاهراً نوعی خراج ارضی تازه بود ، بر کسانی که بر روی زمین کار می‏کردند تحمیل می‏شد و گه گاه به صورت بیگاریهای سخت تأدیه می‏شد.__
 +مالیات دیگری نیز که تازگی داشت و به شدت مایه شکایت و ناخرسندی مردمان شد،
 +__~~green:قبجر~~__ «= __~~green:قبچور~~__» نام داشت که
 + __در آغاز به عنوان مالیات دام مطرح شد، اما به تدریج همه چیز را شامل شد و در واقع موضوعی نماند که قبجر بر آن تعلق نگیرد.__
 +
 +فقیر و غنی و روستایی و شهری دچار بلای قبجر شدند و یک شاعر عصر به نام __پور بهاء جامی، __قصیده قبجریه‏ای ساخت که شکایت حال تمام آحاد خلق را از این مالیات ظالمانه با درد و سوز بسیار، به بیان آورد.
 +با این همه، __مالیات قبجر __ که برای طبقات روستایی سنگینتر بود و به صورتی ظالمانه‏تر تحمیل می‏شد.
 +این دو نوع مالیات که غازان خان ضمن سایر اصلاحات اداری و اجتماعی خویش آنها را عفو کرد.
 +!!جمع آوری مالیات
 +وصول مالیات توسط
 +__عمال دولت __و
 +__حکام ولایت __
 +صورت می‏گرفت.
 +__~~green:البته بسیاری از علماء، مشایخ و ترخانان که مقربان خاص دربار ایلخان بودند، غالباً از پرداخت معاف می‏شدند.~~__
 +اما حکام ولایات گه گاه بیش از حد مقرر مالیات وصول کرده و یا قسمتی از دریافتیها را در دفاتر ثبت نمی‏کردند.
 +با این حال مظالمی که در این زمینه در حق رعایا می‏رفت، حتی با اثبات خیانت عامل و عمال حکومت، جبران نمی‏شد و مازاد وصول شده هرگز به صاحب آن مسترد نمی‏گشت.
 +__در مواردی که مالیات به صورت جنسی گرفته می‏شد، مازاد بر نیاز خزانه را به مزایده می‏گذاشتند و البته برای آن بهایی بسیار گزاف می‏طلبیدند و چون به فروش نمی‏رفت، آن را بین کسبه و محترفه تقسیم و به زور و اجبار می‏فروختند. __
 +نمونه‏ای از این نقد کردن مالیات جنسی در داستان برادر شیخ سعدی در کلیات این شاعر آمده است.
 +این شیوه هم نوعی ساده بود که به صورتهای مختلف بر عهده محترفه، یا روستاییان قرار می‏گرفت و شکایت آنها نیز هرگز به جایی نمی‏رسید.
 +!!ماموران اخذ مالیات
 +در این ایام مأموران دولت برای جمع آوری انواع خراج به اطراف مملکت می‏رفتند،
 +__باسقاق__ یا __ایلچی__ خوانده می‏شدند و
 +هر جا به خانه روستایی ضعیفی می‏رسیدند تقریباً تمام آن چه را او در همه عمر به خون جگر جمع آورده بود، به بهانه قبچر و قاقلان در توبره و کیسه خویش می‏کردند و بر پشت استران و اشتران خویش به غارت می‏بردند.
 +وصول مالیات در قلمرو ایلخانان به مقاطعه گذاشته می‏شد و
 +__تحصیلداران مالیات __که از جانب این مقاطعه کاران می‏آمدند
 +در بسیاری موارد برای مزید دخل، __مالیات زایدی __هم به نامهای مختلف وضع و مطالبه می‏کردند که به ندرت چیزی از آن را به خزانه دولت می‏رساندند.
 +اصلاحات غازان خان هم دیری نپایید و مرگ زود هنگام این ایلخان باعث شدکه اصلاحات او به عنوان رویه‏ای اجتماعی قوام گیرد.
 +!همچنین ببینید
 +*((حیف و میل خراج ولایات در عهد ایلخانان))

تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:33 ]   5   آآوا رسا      جاری 
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:26 ]   4   آآوا رسا      v  c  d  s 
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:17 ]   3   آآوا رسا      v  c  d  s 
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:15 ]   2   آآوا رسا      v  c  d  s 
 یکشنبه 28 فروردین 1384 [08:31 ]   1   نغمه آذربویه      v  c  d  s 
تاریخچه

ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..

سرویس‌های رشد:

فهرست:

وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد