||در مفهوم بیولوژیکی به روند تنظیم گیاهان در گروههای مرتب که دارای رابطه سلسله مراتبی با همدیگر هستند، ''رده بندی یا طبقه بندی یا Classification ''گفته می‌شود.|| !اطلاعات اولیه در نظام رده بندی گروههایی که اصطلاحا ''واحدهای رده بندی'' نامیده می‌شوند، مانند گونه ، جنس ، تیره و ... گروههایی هستند که هر گروه بزرگتر شامل چندین گروه کوچکتر از خود است و شباهت افراد به هم در گروههای کوچکتر بیش از گروههای بزرگتر است. علم رده بندی گیاهان در واقع رده بندی تمام اطلاعاتی است که در مورد علوم گیاهی وجود دارد. مطالعه خیل عظیم گیاهان که امروزه نزدیک 300 هزار گونه دارند، بدون رده بندی آنها امری امکان ناپذیر است.
شناخت گیاهان و ((روش نامگذاری علمی گیاهان|تعیین نام آنها)) در حد گونه که ارزش کلیدی برای انجام هر نوع مطالعات در علوم گیاهی دارد، آشنایی با علم رده بندی را امری غیر قابل انکار می‌سازد. دانش رده بندی سابقه‌ای به قدمت تاریخ انسان دارد، ولی رده بندی عملی که از 150 سال پیش شروع شده است، هر روز با پیشرفت علم عملی‌تر شده و تکامل بیشتری پیدا می‌کند. !ریشه لغوی دانش رده بندی در اصطلاح « ''تاکزینومی'' » (Taxinomiey) نامیده می‌شود. تاکزینومی در حقیقت قواعد و قوانین خاصی است که در تنظیم رده بندیها مورد نظر قرار می‌گیرد. ریشه تاکزینومی از « ''تاکسی'' » (Taxi) به معنی ''نظم و ترتیب'' و « ''نومی'' » (Nomie) یعنی ''قانون و قواعد'' ، گرفته شده است. !انواع رده بندی 4 نوع رده بندی وجود دارد: ''رده بندی مصنوعی ، رده بندی طبیعی ، رده بندی تکاملی ، رده بندی عددی''. !!رده بندی مصنوعی این نوع رده بندی بر اساس تغییرات یک یا دو صفت تنظیم می‌گردد، مانند رده بندی گیاهان بر اساس تعداد پرچمها و یا تعداد خامه‌های گل یا فصل گلدهی و ... . اولین رده بندی مصنوعی بوسیله « ((لینه)) » انجام گرفت. لینه گیاهان را بر اساس تعداد پرچمهای آنها به 24 گروه تقسیم کرد و برای هر گروه یک نام علمی پیشنهاد کرد. بطور مثال Monodria برای یک پرچمی‌ها ، Diandria برای دو پرچمی‌ها و ... .
استفاده از این روش و استقبالی که در آن موقع از آن به عمل آمد، به خاطر سهولت کار بود. با توجه به افزایش تعداد گیاهان ، این روش کاربرد وسیع خود را از دست داد و امروزه فقط در تدوین کلیدهای ((گیاه شناسی)) و برای تفکیک تعداد معدودی از گیاهان یک منطقه بکار می‌رود.
اشکالی که بر رده بندی مصنوعی وارد است این است که گاهی گیاهانی در یک گروه قرار می‌گیرند که فاقد شباهتهای ظاهری و روابط خویشاوندی هستند. بطور مثال در گروه دو پرچمی‌ها ، ((درخت بید)) و ((سیزاب)) قرار می‌گیرند که فاقد هر نوع خویشاوندی و یا شباهت ظاهری هستند. !!رده بندی طبیعی در این رده بندی سعی می‌شود گیاهانی که دارای شباهتهای ظاهری و داخلی بیشتری در بین خود هستند، در گروههای مشترک قرار بگیرند. از جمله صفاتی که در رده بندیهای طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از : شکل ظاهری گیاه ، ساختمان دستگاههای رویشی ، نظام استقرار برگ در روی ساقه ، وجود یا فقدان ((گوشوارک)) ، فرم پهنک برگ. این موارد غالبا صفاتی هستند که به عنوان معیار شناسایی گیاهان و تعیین میزان خویشاوندی ، انتخاب می‌شوند.
در این رده بندی گونه ، واحد پایه است و برای توصیف یک گونه منحصرا نمی‌توان از یک صفت استفاده کرد، بلکه باید صفات دیگری را نیز بر این صفات افزود تا بتوان گیاهان را از هم تشخیص داد. همه صفات مشخص کننده یک گروه از ارزش یکسان برخوردار نیستند. بنابراین ارزیابی هر یک از صفات و ترجیح دادن برخی به برخی دیگر ، مربوط به خلاقیت ذهن گیاه شناس است.
از گیاه شناسانی که رده بندی طبیعی را ابداع کردند، می‌توان به ((گیاه شناس فرانسوی~Dejussieu)) و Decandolt (((دوکاندول))) ، گیاه شناس سوئدی ، اشاره کرد. آخرین نوع از این رده بندی ، رده بندی مربوط به دو گیاه شناس به نامهای Bentham _ Hooker می‌باشد که در کتاب خود قریب به هفت هزار جنس و 97 هزار گونه را معرفی کردند. در رده بندی آنها گیاهان به ترتیب در گروههای ((گیاهان دو لپه‌ای|دو لپه‌ای)) ، ((بازدانگان)) و ((گیاهان تک لپه‌ای|تک لپه‌ایها)) مورد مطالعه قرار می‌گیرند. علی‌رغم قرار گرفتن بازدانگان بین دو لپه‌ایها و تک لپه‌ایها که یکی از ایرادهای این رده بندی است، این رده بندی امروزه در اکثر موسسات گیاه شناسی استفاده می‌شود. !!رده بندی تکاملی این رده بندی سه نوع می‌باشد:
روشی است که در عین برخورداری از ویژگیهای یک رده بندی طبیعی (شباهت ظاهری) ، اصول و معیارهای حاکم بر روند تکاملی گیاهان را نیز مورد توجه قرار می‌دهد و اولین رده بندی تکاملی به شمار می‌رود. در این روش ((نهاندانگان)) به دو گروه تک لپه ، دو لپه تقسیم می‌شوند و در این رده بندی ترتیب قرار گرفتن گروههای گیاهی به صورت بازدانگان ، تک لپه‌ایها و دو لپه‌ایها است.
*__((رده بندی بسی)) (Bessey) یا نظریه رانالی :__
ترتیب قرار گرفتن گروههای مختلف در این رده بندی به صورت بازدانگان ، دو لپه‌ایها و تک لپه‌ایها می‌باشد که این ترتیب مورد قبول اکثریت گیاه شناسان است. به نظر « ((بسی)) » ((گیاهان دو لپه‌ای جداگلبرگ~آلاله‌گان)) ، منشا پیدایش سایر نهاندانگان هستند. در رده بندی بسی ، آلاله‌گان در 3 مسیر مختلف تحول پیدا می‌کنند: در یک مسیر تک لپه‌ایها را بوجود می‌آورند و در دو مسیر دیگر ، انواع دو لپه‌ایها را ظاهر می‌سازند.
*__((رده بندی هاچنسون)) (Hutchinson) یا نظریه ماگنولیایی :__
« ((هاچنسون)) » در رده بندی خود ، گیاهان را به دو گروه ((گیاهان علفی|علفی)) (Hebraize) و ((گیاهان چوبی|چوبی)) (Lignosae) تقسیم می‌کند و معتقد است که گیاهان گروه علفی از تحول آلاله‌گان ایجاد شده‌اند، ولی گیاهان متعلق به گروه چوبی از تحول ((ماگنولیالها)) بوجود آمده‌اند. این رده بندی نسبت به سایر رده بندیها از ارزش کمتری برخوردار است. نظریه هاچنسون مبتنی بر 22 اصل است که برخی از آنها عبارتند از:
**تکامل ، روندی دو سویه است که از سویی به نگهداری صفات گرایش دارد و از سوی دیگر به کاهش و انقراض آنها منجر می‌شود.
**تکامل در همه اعضای گیاه همزمان روی نمی‌دهد.
**درختان و درختچه‌ها در بین گیاهان هر تیره نسبت به انواع علفی ، قدیمی‌تر هستند.
**گلهای منظم ، نسبت به گلهای نامنظم قدیمی‌تر هستند.
**پرویسته گلبرگها نسبت به جداگلبرگها ، جدیدتر هستند.
**وجود پرچمها و برچه‌های فراوان و استقرار مارپیچی آنها در سطح نهنج صفاتی قدیمی هستند.
**گلهای منفرد از گلهای مجتمع ، ابتدایی‌تر هستند. !!رده بندی عددی روشی است که درجه تشابهات بین موجودات زنده را با بکار گرفتن معیارهای عددی بررسی می‌کند و نتیجه تجزیه و تحلیل این معیارها را اساس رده بندی قرار می‌دهد.
*در رده بندی عددی ، ((مورفولوژی|صفات موفولوژیکی)) در درجه اول اهمیت قرار دارند، زیرا سهل‌الوصل‌تر و آسانتر از سایر صفات قابل بررسی هستند.
*در رده بندی عددی ، صفات مورفولوژیکی از ارزشی یکسان برخوردار هستند و معمولا ((صفات هم ساخت)) (Homologus) با یکدیگر مقایسه می‌شوند.
*در این روشها ، حداقل 60 صفت و یا در حد ایده‌آل 80 تا 100 صفت مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و سپس با استفاده از ماشینهای حساب و رایانه ، منحنی‌ها و دیاگرامهای مربوطه ، ترسیم می‌شوند. !مباحث مرتبط با عنوان *((تاکسونومی)) *((خصوصیات شاخه های مختلف گیاهان)) *((روش نامگذاری علمی گیاهان)) *((سیستماتیک)) *((گیاه شناسی))
از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
