یقینیات به آن دسته از
مواد قیاس گفته می شود که یقین آورند.
منظور از یقینات، آن نوع
قضایایی است که برای همگان(البته با شدت و ضعف) یقین ایجاد می کند و مبنای نتیجه گیری قرار می گیرد. به همین سبب قضایای یقینی را "الواجب قبولها" (قبول کردن آن، واجب است) می خوانند.
در توضیح بیشتر، می گوییم که:
برخی از قضایا و احکام وجود دارند که برای آدمی، اعتقادی جازم و قطعی ایجاد می کنند؛ به گونه ای که رای مخالف آن ها در نظر وی ناممکن می گردد. این قضایا و احکام بدلیل آنکه پدید آورنده حالت یقین در انسانند، یقینات خوانده می شوند.
اساسا یقین عبارت است از اعتقاد جازم و مطابق واقع و ثابت که امکان عقیده مخالف برای آن متصور نباشد. این اعتقاد یک حالت ذهنی است که مبتنی است بر اطمینان
نفس به وجود چیزی با اعتقاد به این که چیزی چنین است و نمی تواند جز این باشد. بنابراین، یقینات قضایایی است که
تصدیق یقینی توسط آنها حاصل می شود.
ماده ای که در
قیاس به کار می رود، از نظر ارزش آن و این که آیا می تواند تکیه گاه مطمئنی برای نتیجه گیری های انسان باشد یا نه، یا یقینی است و یا غیر یقینی.
قضایای یقینی یا همان یقینیات، قضایایی هستند که مبنای یقینی و ضروری برای قیاس ایجاد می کنند.
این نوع قضایا به لحاظ آنکه گاهی سبب اعتقاد به آن ها نزد عقل حاضر و گاهی غایب است، به بدیهی و نظری تقسیم می شوند؛ و قضایای نظری نیز لزوما به
بدیهیات و قضایای اولی منتهی می گردند.
به این ترتیب، بدیهیات اصول و پایه یقینات را تشکیل می دهند.
یقینیات بر اساس
استقراء، بر شش نوعند:
دو نوع فطریات و حدسیات، هر چند واقعا از
مبادی یقینی قیاس نیستند، اما چون مقرون به قیاسی هستند که مفید حکم یقینی است، آن ها را نیز از مبادی یقینی و ضروری قیاس شمرده اند.
منابع
- فرهنگ فلسفی
- منطق مظفر، جلد2، صفحه 126
- کلیات منطق صوری، صفحه 369
