فناوری اطلاعات و
ارتباطات ،
تکنولوژی هزاره جدید می‌باشد که باعث کم کردن زمان انجام محاسبات، دقیقتر شدن پردازش داده‌ها، تبادل اطلاعات آسان و کم کردن هزینه داد و ستد شده است.
دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات زمانی حداکثر تأثیرگذاری را در زندگی بشرخواهد داشت که بتواند در تمام زمینه‌ها و در میان تمام اقشار جامعه رسوخ کند. متأسفانه دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم دچار مشکلی بنام شکاف دیجیتالی می‌باشد. این شکاف، بخصوص در سطح جامعه روستائی چشمگیرتر است. در حال حاضر 5/2 میلیارد نفر از جمعیت 6 میلیاردی جهان در روستاها و نقاط دور افتاده
کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند (حدود 40% جمعیت جهان) که درصد کمی از آنها به امکانات ارتباطاتی و اطلاعاتی مناسب دسترسی دارند.
این در حالی است که تحلیل گران جهانی عقیده دارند در بحث جهانی سازی، توسعه
ICT روستایی نقش اساسی در پیشرفت کشورهای در حال توسعه خواهد داشت.
کشورهای
هند،
مغولستان ،
چین،
سنگاپور و
شیلی توسعه ICT روستایی را طی برنامه‌های دولتی توسط ارگانهای خاص و بخش خصوصی دنبال کرده‌اند و در این کشورها، امروزه دسترسی روستاها به
اینترنت کاملاً جا افتاده است و در حال حاضر نیز استفاده از آن، همراه با توسعه ICT ادامه دارد.
شاید این تصور وجود داشته باشد که ICT برای روستاهای ایران زود است و باید توسعه
تلفن و بالا بردن کیفیت دسترسی آنرا در اولویت قرار داد. اما واقعیت آن است که برای بهبود وضع روستاهای ایران با توجه به پراکندگی جغرافیایی و دوری بعضی از روستاها از شهرها و محرومیتهای مختلفی که در آنها وجود دارد توسعه ICT در اولویت می‌باشد.
با توجه به اینکه بخشی از
روستاهای کم جمعیت ایران هنوز دسترسی درستی به تلفن ثابت ندارند. توسعه ICT روستایی در ایران باید با شتاب مضاعفی صورت گیرد تا استفاده مناسب از ظرفیت‌های ICT در بخش روستا انجام پذیرد و روستاها بتوانند تبادل اطلاعاتی لازم با سایر مراکز را داشته باشند و بستر
توسعه در آنها فراهم شود.
رویکردهای متفاوت به توسعه ICT روستایی
- کمک رسانی به مسئولان محلی برای تصمیم گیری‌های مناسب
- توسعه و بهینه سازی خدمات رسانی به روستائیان
- اطلاع رسانی به روستائیان و شرکت دادن آنها در تصمیم گیری‌ها ، رویکردها می‌تواند خدمات رسانی، حاکمیت دولت و بهینه سازی خدمت دولتی، نشر عدالت در توزیع اطلاعات و بالا بردن سطح فرهنگی روستائیان از طریق ارتباط و تعامل بیشتر روستائیان با سایر نقاط کشور و جهان باشد.
نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها
توسعه ICT در روستاها با برنامه چهارم توسعه کشور آعاز می‌شود، نیاز است در این برنامه و برنامه‌ریزیهای مناسب دیگری که در این زمینه صورت خواهد گرفت، بتوان در یک فرصت زمانی مشخص، فاصله عمیق دیجیتالی بین شهر و
روستا از یک سوی و بین روستا و جهان اطلاعات از سویی دیگر را کاهش داد.
درصورتیکه تاخیر بیشتری در این زمینه صورت گیرد و به توسعه ICT در روستاها توجه جدی نشود مشکلاتی برای روستاها بوجود خواهد آمد که شاید جبران آن آسان نباشد. عوارض عدم گسترش ICT در روستاهای بسیار زیاد می‌باشند که در ذیل به چند مورد پرداخته شده است.
- افزایش مهاجرت روستائیان: مبارزه با مهاجرت روستائیان به شهرها، ادامه دارد و راهکارهای گذشته سودمند نبوده است. در صورتیکه اقدامی اساسی صورت نگیرد، این روند ادامه پیدا خواهد کرد و صنعت کشاورزی و دامداری دچار مشکل اساسی خواهد شد. در بسیاری از نمونه‌های بررسی شده در جهان دیده می‌شود که آشنایی جوانان مستعد روستایی با ICT توانسته است نیروهای خبره‌ای تحویل جامعه و ارگانهای مختلف بدهد و همچنین فرصت‌های شغلی متفاوتی در شبکه‌های مختلف مطرح گردد که روستائیان بهره‌مند شوند. اصولاً ICT به عنوان یک ابزار مهم تمرکز زدائی در جوامع در حال توسعه توسط UNDP مطرح شده است.
- تخریب منابع طبیعی: امروزه بهره‌برداری بی‌برنامه از منابع طبیعی باعث شده است در بسیاری از مناطق کشور (مثل شمال ایران) با بحرانهای مختلفی مواجه شویم.
- کاهش درآمدهای گردشگری: جهانگردانی که از ایران دیدن می‌کنند اطلاع درست و سازمان یافته‌ای از آثار گرانقدری که در مناطق دور افتاده کشور موجود می‌باشد ندارند. ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه که جمعیت روستایی آن رو به کاهش و جمعیت شهری آن رو به افزایش است، شدیدا به توسعه ICT در روستاها و مناطق دور دست نیاز دارد. اگرچه قدمهای ابتدایی توسط بعضی وزارتخانه‌ها و سازمانهایی که نوعا با روستاها ارتباط دارند در دست اقدام است، اما هنوز عزم و اراده لازم برای توسعه سریع و منطقی ICT در روستاها دیده نمی‌شود. در این مسیر با توجه به تجربیات کشورهای همطراز ایران، گامهای اولیه هدایتی و سرمایه‌گذاری زیرساخت حتماً باید توسط دولت انجام شد. سپس با تقویت بخش خصوصی زمینه توسعه بیشتر فراهم گردد. بنابراین نقش ICT در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در روستاها می‌تواند اهمیت بسیار زیادی در شکوفایی جامعه و ارتقاء موقعیت روستائیان داشته باشد. اجرای عدالت اجتماعی در عصر حاضر بدون استفاده از تکنولوژی امکان پذیر نمی‌باشد. خوشبختانه این تکنولوژی اگر بدرستی و با سیاست مناسبی دنبال و اجرا شود می‌تواند بسیار کم هزینه‌تر از روشهای سنتی معمول فعلی باشد. امید است دولت با همفکری صاحبنظران و استفاده از تجربیات جهانی و عظم و اراده ملی توسعه ICT را در جهت آبادانی و رفاه و آسایش مردم روستا در برنامه چهارم جزء اولویتها قرار دهد.
نویسنده: علی اکبر جلالی
