دید کلی
کشف حقایق جدیدی که نظریات موجود غیر قابل توضیح هستند، به ایجاد نظریه عمومیتر منجر می‌شود که نظریه قدیمی در آن ادغام می‌شود. و تحت شرایط خاصی نظریات جدید به نوع قدیمی‌اش تبدیل می‌شود.
زلمانوف ( A.Zelmanov ) کیهان شناس روسی می‌گوید: اگر در مرحله ادراک مساله‌ای ، تعدادی از قوانین کلیتری حاصل شوند، به هیچ وجه مفهومش این نیست که آن قوانین می‌توانند کاملا به قوانین کلیتر تبدیل شوند. هر یک از قوانین ویژگیهای خود را حفظ می‌کنند.
نظریات خاص و عام
- حوزه کاربردی نظریه خاص در حوزه کاربرد نظریه عام نهفته است. این دو نظریه دارای معادلات مختلفی می‌باشند. نکته قابل توجه فقط این نیست که معادلات نظریه عام دقیقتر هستند. مقادیر فیزیکی تشکیل دهنده معادله در دو نظریه نیز متفاوت می‌باشند. این موضوع را می‌توان به علت مشترک بودن برخی از مقادیر در هر دو نظریه خاص و عام متفاوت بودن برخی از آنها دانست.
- ارزشهای جدید همراه با ایجاد مفاهیم جدید ، در نظریه علمی کلیتر گنجانده می‌شوند. انتقال از نظریه خاص به عام نشان می‌دهد که مفاهیم نظریه خاص ( نه معادلات آن ) فقط در حکم تخیمن واقعیت هستند، در حالیکه مفاهیم جدید نظریه عام دقیقتر و در نتیجه به واقعیت نزدیکتر می‌باشند.
- انتقال از نظریه خاص به عام با متلاشی شدن مفاهیم همراه است. در این بحث اختلاف کیفی بین نظریات خاص و عام نهفته است. بنابراین ، چگونه ممکن است یکی از این نظریات حالت خاص از دیگری باشد؟
- مطالعات نظریه کلیتر در مقایسه با نظریه خاص دارای یک ثابت جهانی می‌باشد.
ثابت‌های جهانی حال حاضر علم
به عنوان مثال ، معادلات
مکانیک نیوتنی دارای ثابت جهانی نیستند، ولی معادلات
مکانیک کوانتومی که مکانیک نیوتنی حالت خاصی از آن است دارای ثابت پلانک می‌باشند.
کشف ارتباط نظریات خاص و عام
برای استنتاج نظریه خاص از عام لازم است که معادلات را نیز تغییر داده و به سمت حدی میل داد که مقدار ثابت اضافی در چنین شرایطی به سمت صفر نزدیک شود. معادلاتی که در نتیجه چنین تغییری حاصل می‌شوند با معادلات اولیه یکسان نیستند. آنها از نظر کیفیت متفاوت از هم می‌باشند و دارای مقادیر و معانی مختلف می‌باشند. بنابراین ، اگر فقط معادلات
نظریه خاص در دست باشد، نمی‌توان معادلات
نظریه عام را به دست آورد. به عبارتی نمی‌توان معادلات نظریه عام را بر مبنای خاص ساخت. زیرا بیان معادلات نظریه خاص نشان دهنده این نیست که معادلات نظریه عام چه باید باشند.
برای کشف ارتباط بین نظریات خاص و عام ،
فلسفه مفید است. اما به دست آوردن معادلات یا نتایج فیزیکی مستحکم بر مبنای استدلال فلسفی محض غیر ممکن است، در صورتی که
اصول فلسفی برای توضیح راههای محتمل پیشرفت علمی و انتخاب صحیح بین تعابیر ممکن نظریات جدید ابزار مفیدی هستند.
کدام برتر است خاص یا عام؟
نظریات خاص و عام برای کشف و بررسی پدیده‌های مختلف ارائه می‌شوند. از اینرو هر کدام اهمیت و ارزش خاص خودش را دارد. انتقال از نظریه خاص به عام ، از دیدگاه تاریخی به مفهوم انقلابی است که از طریق عقاید و مفاهیم کاملا جدید و در مواردی نامعقول اجرا می‌گردد.
نظریه گرانش نیوتن و
نظریه نسبیت عام اینیشتن را در نظر بگیرید. اولی در
فضای اقلیدسی و زمانی که مستقل از فضاست اعتبار دارد و نظریه دوم در حالت پیوسته فضا ـ زمان که با خواص غیر اقلیدسی مشخص می‌شوند، به کار می‌رود.
البته قبول مفاهیم اساسی جدید ، یک تغییر انقلابی را در نظریه گرانشی ظاهر ساخت و نظریات نوینی از جمله
وحدت نیروهای گرانش و الکترو مغناطیس را سبب شد. در حالت کلی نظریات خاص و عام از نظر کیفیت با هم تفاوت دارند. درست این است که نظریه خاص ، یک نظریه مجزا تلقی نشود ، بلکه آن حالت حدی نظریه عام ( حالت خاصی از
نظریه عام ) محسوب گردد که واقعیت این ارتباط را تایید می‌کند.
مباحث مرتبط با عنوان
