منو
 کاربر Online
869 کاربر online

نسبت عقل و دین از دیدگاه اسلام

تازه کردن چاپ
(cached)

  • در تفکر اسلامی ، کسانی که بر وفاق و هم کنشی عقل و دین پای فشرده اند, دو جریان عمده را فرا روی دینداران قرار داده اند. به واقع در این زمینه, با دو رهبرد اساسی روبه روهستیم :

دیدگاهی است که به کم ترین کاربرد عقل در قلمرو دین می اندیشد و دین و گزاره های دینی را جزمی می داند. عقل را به عنوان خادم و ابزار فهم و برابر کننده کلیات بر فروع،در ساحت دین جای می دهد. آن اندازه به عقل حق نقش آفرینی می دهد که مفاهیم و دریافتها و حقیقتهای عقلی دین را تفسیر و بیان کند و فهم و درکی ژرف تر از دین را در اختیار گذارد.در قلمرو فقه نیز, این وظیفه ها را بر عهده عقلی می داند: استنباط و اجتهاد حکم از کتاب و سنت, بازشناسی موضوع احکام, تعیین اعتبار منابع احکام, موازنه و ارزیابی میان دلیلهای احکام در صورت ناسازگاری و مسائلی دیگر از این دست .پیدایش شیوه اجتهاد در علوم دینی مانند: فقه, کلام و تفسیر مرهون این عقلانیت است. تمامی فقها و متکلمین و مفسرانی که در مباحث و مسائل علم, به اجتهاد و فهم اجتهادی از متون روی آورده اند, در نظر و عمل بر همین نظرند. این گونه هم خوانی و سازگاری میان عقل و دین نکته های جزئی تر در خود نهفته دارد که بررسی و ارزیابی آن مجالی ویژه می طلبد.

    • عقلانیت حداکثری
عقلانیت حداکثری, دیدگاهی است که کاربرد عقل را تا بیش ترین مرز ممکن و مجاز در قلمرو دین پیش می برد. ساحت اصلی و مراد جدی دین را از دو راه: درون دینی و برون دینی اثبات می کنند و اموری که از این ساحت بیرون دانسته شوند, جز قلمرو عقل و واگذار به تصمیم و داوری عقلانی خواهند بود.عقلانیت حداکثری, جایگاه عقل را در فهم و تفسیر و تبیین و دفاع عقلی از دین محترم می شمارد. افزون بر آن, جایگاه و حق دیگری را برای عقل باور دارد: عقل با اعتباری که از درون دین می گیرد, می تواند منبع قانونی و قانونگذار باشد، یعنی در مواردی که منابع دینی (کتاب و سنت) درباره قانون مورد نیاز ساکت باشند, عقل حق دارد پاسخ گوی نیاز قانونی باشد. این گونه قانونها از دید شریعت نیز حجت و اعتبار دارند. از این چشم انداز, عقل در راستای دین قرار دارد و هر دو, دو رویه یک حقیقت و کامل کننده و یاری دهنده یکدیگر دانسته می شوند. همین نیز شیوه سازگاری و هماهنگی میان عقل و دین در این دیدگاه است .

  • پاره ای از دیدگاههای عقلانیت حداکثری را, به گونه اجمال, می توان چنین برشمرد:
    • دیدگاه ناسازگاری میان عقل و نقل دینی, جانب عقل گرفته می شود و نقل با عقل قطعی توجیه می گردد.
    • داده ها و خواسته های دین شایستگی هماهنگی با نیازهای زمان را دارند; از این روی, فهمهای دینی به سازواری فرهنگ و نیازهای عصر, نو شونده و تکامل پذیرند.
    • تمامی برآینده های نظری عقل به شرط مفید بودن برای انسان, دینی دانسته می شوند مانند: دانشها.
    • در مسائل اجتماعی, دین اصول و هدفها را بیان کرده است. روشها و ابزار را باید از عقل خواست .

منابع

  • اندیشه حوزه، سال هفتم، شماره نود و هفتم ، مقاله عقلانیت دین در قراءت شهید مطهری ، ص 74ـ59


تعداد بازدید ها: 24283


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..