منو
 کاربر Online
837 کاربر online

میراث فرهنگی و تمدنی سلجوقیان

چاپ
جامعه و علوم اجتماعی > تاریخ > دوره های تاریخی
جامعه و علوم اجتماعی > تاریخ > تاریخ ایران
جامعه و علوم اجتماعی > تاریخ > دوره های تاریخی > اولین امپراطوری ها
جامعه و علوم اجتماعی > تاریخ > مناطق تاریخی > ایران > سلسله ها



میراث فرهنگی و تمدنی سلجوقیان

« 590- 430 ق / 1194-1038 م»

هنر در عصر سلجوقی

معماری

عهد سلجوقیان از نظر بسط و توسعه دانش و ادب یکی از ممتازترین دوران تاریخ ایران محسوب می‏شود. در این عصر،

مدارس

توسعه یافت و علما مورد تشویق و حمایت قرار گرفتند. کثرت نسبی آثار علمی و ادبی این دوران، تا قرنها بعد عصر سلجوقی را همچون درخشنده‏ترین ادوار فرهنگ و دانش در تمام تاریخ ایران نشان داد.

در زمینه هنر، خاصه در

هنر معماری،

عصر سلجوقیان را دوره رنسانس، شکوفایی شیوه‏های بدیع و تازه معماری می‏دانند. بنای

مسجد جامع اصفهان،

هر چند شامل ترمیم و افزودن قسمتهای تازه بر روی مسجد کهنه و قدیمی بود، نشانه‏ای از آغاز یک نهضت هنری را عرضه داشت.

در پی آن،

مسجد زواره «530 ق / 1135 م» و

مسجدهای مشابه دیگری که در همان ایام در اردستان، گلپایگان و بروجرد تأسیس، ترمیم و یا تعمیر شد،

در جزء جزء بنا، آثاری از سلیقه بدیع و هنر معماری شکوفا شده سلجوقیان را در خود حفظ کرد.

حیات دینی، البته در این دسته از ابنیه، کاملاً بارز و قابل ملاحظه بود، حتی بقعه‏ای هم که در همین سالها در مرو برای

مقبره سلطان سنجر

بنا کردند، یادگار به جای ماندنی از معماری عصر سلجوقی است که از تأثیر حیات دینی مایه دارد. گنبدهایی که در مساجد و بقعه‏ها، در همین دوره و ادوار بعد به وجود آمد نیز، همین زمینه شعور مذهبی را در شکل سمان گونه و فیروزه‏ای آن عرضه می‏کند.

با این حال، تزیینات، کتیبه‏ها، و مقرنسهای سلجوقی هم حتی در ادوار بعد هم تأثیر شگرف خود را در بناهای آینده باقی گذاشت. اما در دیگر فنون نیز، هنرمندان سلجوقی، یک هنر پیشرو ممتاز است.

موسیقی،فلزکاری،سفالگری

در دیوان برخی شاعران عصر، از جمله
خاقانی،
از آلات و آهنگهای موسیقی چنان یاد می‏شود که از رواج و اهمیت فوق العاده آن حکایت می‏کند.

در زمینه فلزکاری و مجلس پردازی در داخل و خارج ظروف نیز این نوع آوری کاملاً پیداست.

در اواخر این عهد، هنر سفال سازی هم، چنان که اغلب محققان خاطر نشان کرده‏اند، به عالی‏ترین مرحله کمال خود رسید. بی‏گفتگو، پیداست که آن چه در هنرهای عهد مغول ظاهر شد، خود از میراث عهد سلجوقی به شدت متأثر بود، چنان که در شعر و شاعری هم کمالی که در کلام سعدی، مولانا، و حفظ ظاهر گشت، متأثر از شیوه کمال اسمعیل، خاقانی و انوری بود. تداول رقص و سما در بین صوفیه این عهد، زمینه رواج این هنر را در مجالس عیش و طرب در بین عام و خاص نشان می‏دهد.

شعر

از علاقه‏ای هم که در این دوره به مراتب بیش از ادوار گذشته، به صنایع بدیع شهری اظهار می‏شد، و

ادیب صابر و
عبدالواسع جبلی

در دستگاه سلطان سنجر از سرآمدان عصر بودند، شیوع ذوق تجمل گرایی را که یک عامل عمده در پیدایش رنسانس هنری است، حکایت دارد.

این نکته هم که در شعر آن دوران، از جمله در کلام

__انوری،
خاقانی و
ظهیرالدین فاریابی، __

به نحو بارزی شامل اشارات و تعلمیحات به علوم رایج عصر و اصطلاحات و الفاظ قرآنی، عرفانی، و فلسفی است، حاکی از ارتباط آن با محیط اعیانی عصر و متناسب با ذوق طبقات تربیت یافته وابسته به دیوان و درگاه است که لاجرم تفنن گرایی آنها در پسند شعر، عامل عمده‏ای در نفوذ روحیه نوگرایی و رنسانس در ادبیات همچون هنر بود.

علم در عصر سلجوقیان

انعکاس این گونه اشارات و تعلیمات در شعر عهد سلجوقی، در عین حال نتیجه رواج علوم و توسعه مدارس عهد سلجوقی است. دوران سلاجقه نه تنها دوران رواج علوم، بلکه اوج ابداع و نوآوری در آن زمینه بود. فقط

عمر خیام نیشابوری «517 ق / 1123 م»

که در زمینه ابداع مسایل ریاضی و ریاضیات، توانست خود را از علمای عصر ممتاز سازد تا بدان جا که در تاریخ علوم عالم، این دوره را عصر عمر خیام بنامند، خود نمونه‏ای از ویژگیهای عصر طلایی شکوفایی علوم در عهد سلجوقی است.

از سایر علمای آن عصر،

ابو روح زرین دست،

چشم پزشکی نام آور بود و در این زمینه رساله‏ای هم به نام نورالعیون «حدود 480 ق / 1087 م» نوشت.

سید اسمعیل جرجانی «وفات 536 ق / 1141 م»

مؤلف ذخیره خوارزمشاهی و

خُفی علایی در طب

نیز، در این ایام در قلمرو خوارزمشاهیان به عنوان یک طبیب عالی مقام شناخته می‏شد.

عین الزمان حسن قطان مروزی،

که حکیم و عالم طبیعی بود و در طب و هندسه هم مهارت داشت، رساله‏ای به فارسی به نام گیهان شناخت، تألیف کرد «حدود 500 ق / 1106 م» که شامل گزیده معارف عصر در زمینه علوم طبیعی بود.

ابو حاتم اسفزاری «وفات 515 ق / 1121 م»

معاصر حکیم عمر خیام نیز در بین علمای عصر در هندسه و جراثقال و حرکت کواکب، مطالعات علمی ارزنده‏ای داشت، و رساله‏ای به فارسی موسوم به کائنات جوّ در این زمینه به او منسوب است.

ظهیرالدین ابوالمحامد مسعودی،

از اهالی غزنه، مؤلف کتاب کفایة التعلیم «542 ق / 1147 م»،

ابوالفتح خازنی،

مؤلف اثری به نام میزان الحکمه، و

ابوبکر خَرَقی «وفات بعد از 536 ق / 1142 م»

مؤلف کتابی به نام منتهی الادراک فی تقسیم الافلاک، از علمای ریاضی، مکانیک و نجوم در این عصر به شمار می‏روند.


مطالب مربوط


تعداد بازدید ها: 72608


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..