محمد بن محمود سلجوقی

« 554- 548 ق / 1159 - 1153 م»

سلطان محمد بن محمود ملقب به «سلطان غیاث الدنیا و الدین ابو شجاع محمد بن محمد بن ملکشاه قسیم امیر المؤمنین» در آغاز محرم 548 هجری / آوریل 1153 م با کمک و یاری برخی از امیران سلجوقی به همدان آمد و بر تخت شاهی نشست.

در این میان که حاجب خاصبک نقش عمده‏ای در فرمانروایی محمد داشت، اما محمد که بر او اعتمادی نمی‏کرد، همین که بر تخت نشست، علی رغم پیش کشهای فراوان خاصبک، سلطان دستور داد تا درباریان او را گرفته به قتل برسانند. پس از این عمل، سپاهیان به چپول اموال خاصبک پرداختند.

چون این خبر در آذربایجان به شمس الدین ایلدگز و نصرت الدین آق سنقر، فرزند خاصبک رسید، سلیمان شاه بن محمد بن ملکشاه را به پادشاهی برداشتند و با سپاهی فراوان رهسپار همدان شدند. سلطان محمد که نیروی کافی برای مقابله نداشت، به اصفهان گریخت و سلیمان شاه به امارت نشست.

اما چن از شورش سپاهیان هراس داشت و بر جانش می‏ترسید، با شایعه‏ای که همسرش مبنی بر احتمال یاغی شدن لشکر به او الغاء کرد، شبانه به مازندران گریخت. با فرار او، سربازان به غارت گنجینه‏های شاهی پرداختند و پریشانی و نابسامانی رو به فزونی گذاشت.

محمد شاه که چندی بعد از خیزش و نافرمانی سپاه سلیمان شاه مطلع شد، فوراً به همدان رفت و با سرکوب شورش، بار دیگر به امارت نشست. پس از آن به تعقیب سلیمان شاه پرداخت و در کنار رود ارس در نبردی سخت او را شکست داده، سلیمان شاه ناچار به موصل گریخت.

محمد شاه پس از این پیروزی به انگیزه آن که مقتضی - خلیفه عباسی - از سلیمان شاه هواداری کرده است، لشکر به بغداد کشید و نزدیک بود که آن جا را بگشاید اما در همان هنگام شورش سپاهیان ملکشاه در خوزستان پراکنده شد و شایعه گردید که قصد تسخیر همدان را دارد.

بنابراین سلطان محمد از بغداد بازگشت. در نزدیکی همدان، ملکشاه آن دیار را ترک گفت و رهسپار خوزستان شد. پس از این رویداد، در سرزمینهای قلمرو سلطان محمد آرامش برقرار گردید. این پادشاه به مدت هفت سال فرمانروایی کرد و در سن سی و دو سالگی در ذی الحجه 554 ق / دسامبر 1159 م درگذشت.