مقدمه
نجوم و
ستاره شناسى از بسیارى جهات ، ویژگیهاى دوگانه و گاه متضادى دارند: هرچند که نجوم از قدیمى‌ترین علوم شناخته شده است، در صدر علوم تحقیقى جدید است که هر روزه اخبار جدیدترین دستاوردهاى آن از طریق رسانه‌ها منتشر مى‌شود. هر چند که بسیارى از دانشمندان مشغول محاسبه‌هاى نظرى ریاضى و فیزیکى در مورد
کیهان ،
ستارگان و مشخصات فیزیکى آن هستند، بسیارى دیگر فعالیتهاى رصدى را ترجیح داده و دوست دارند لذت کشف
سیاره یا
دنباله دار دوردستى را تجربه کنند. به رغم آنکه در هیچ یک از رشته‌هاى علوم نمى‌توان انتظار داشت که یک مبتدى حتى حرفه‌اى بتواند با ابزار ساده و معمولى دست به اکتشافهاى جدید بزند، چنین چیزى در عرصه نجوم و ستاره شناسى پدیده‌اى معمول و متداول است.
نجوم آماتوری راهگشایی برای استفاده از تلسکوپ
شاید همین نکته راز اقبال بسیار گسترده مردم عادى به نجوم باشد، هرچند که فیزیک آماتورى و شیمى آماتورى نداریم، اما نجوم آماتورى از طرفداران بسیارى برخوردار است. راز این علاقه نیز در یکى از مهمترین اختراعات بشر نهفته است:
تلسکوپ. پیش از اختراع تلسکوپ جهان بسیار کوچک بود و به
زمین ،
خورشید ، پنج سیاره و تعدادى ستاره محدود مى‌شد. اما پس از اختراع تلسکوپ گستره وسیعترى از جهان در مقابل دیدگان ما قرار گرفت. فهمیدیم که
کهکشان ما مجموعه‌اى از ستارگان است که قطر آن به چند هزار
سال نورى مى‌رسد. گذشته از کهکشان ما ، میلیونها کهکشان در عالم وجود دارد که هر کدام تعداد بى‌شمارى ستاره دارند. تلسکوپ یکى از مهمترین اختراعات قرن هفدهم است، هر چند که دانشمندان سالها پیش از توانایى
عدسى براى بزرگتر کردن اجسام مطلع بودند. اولین تلسکوپى که عملاً مورد استفاده قرار گرفت در سال 1608 ساخته شد.
هانس لیپرهى و
یاکوب متیوس از جمله اولین افرادى بودند که توانستند تلسکوپى با قدرت کم بسازند. اما
گالیله کسى بود که توانست در سال 1609 با استفاده از تلسکوپ به مشاهده دقیق
اجرام آسمانى بپردازد. وى توانست با استفاده از تلسکوپ خود به تماشاى
اقمار مشترى بپردازد و تصویرهایى از آن رسم کند. از زمان گالیله به بعد ساخت تلسکوپ با پیشرفتهاى فراوانى همراه بوده است.
|
|
تلسکوپ فضایی هابل
|
تلسکوپهای مورد استفاده در نجوم
امروزه ما با تلسکوپهاى بسیار قدرتمندى که در اختیار داریم مى‌توانیم اجرامى را که میلیونها سال نورى از ما فاصله دارند، مشاهده کنیم. گذشته از تلسکوپهاى بسیار قوى که در بسیارى از مناطق جهان به جمع آورى اطلاعات مشغولند، تلسکوپهاى بسیارى هم در خارج از زمین و در مدار ، دورترین اجرام را رصد مى کنند که
تلسکوپ فضایى هابل از مشهور ترین آنان است. امروزه تلسکوپ هابل مى‌تواند تصویرهایى از دورترین نقاط براى ما ارسال کند که به گمان بسیارى از دانشمندان مرز جهان ما محسوب مى‌شود. گذشته از این تلسکوپهایى وجود دارند که در گستره‌اى از طیف کار مى‌کنند که براى چشم انسان غیر مرئى است. مانند
پرتوهاى رادیوئى ،
گاما و
اشعه ایکس. تلسکوپها معمولاً از یک یا دو عدسى یا
آینه ساخته مى‌شوند که مى‌توانند پرتوهاى نور را متمرکز کنند. از آنجایى که قطر عدسى یا آینه یک تلسکوپ به مراتب بزرگتر از چشم انسان است، مى‌تواند مقدار بیشترى از نور را جمع آورى و متمرکز کند و در نتیجه جزئیات بیشترى از جسم مورد نظر را ارائه دهد.
|
|
تلسکوپ فضایی جیمز وات
|
هر چند که امروزه انواع مختلفى از تلسکوپها وجود دارند که در گستره وسیعى از
طول موجها کار مى‌کنند، اما براى بسیارى از آماتورها و حتى اخترشناسان حرفه‌اى یک
تلسکوپ نورى خوب ، بهترین گزینه است که مى‌تواند خود را ساعتها با آن مشغول کرده و در آسمان بى‌پایان شب دست به اکتشاف بزنند و لذت گالیله از تماشاى اقمار مشترى را یک بار دیگر شخصاً تجربه کنند.
تلسکوپ شکستى (تلسکوپهاى مجهز به عدسى) از جمله اولین تلسکوپها هستند، ولى خیلى زود مشخص شد که ساخت و استفاده از
تلسکوپهاى بازتابى (مجهز به آینه) بسیار آسانتر است. عدسیها را فقط مى‌توان از پیرامون آن نگه داشت و همین نکته باعث مى‌شود که عدسى در اثر سنگینى وزن خودش خمیده شود، اما آینه‌ها این محدودیت را ندارند.
از طرف دیگر تصویر نورى که از آینه‌ها بدست مى‌آید عارى از هر گونه انحراف رنگى (خطاهاى رنگى) است. با توجه به اینکه تلسکوپ ابزارى محورى در ستاره شناسى است، شناخت دقیق آن براى هر کسى که بخواهد اقدام به فعالیتهاى رصدى کند از اهمیت بسیار برخوردار است.
مباحث مرتبط با عنوان
