مقدمه
بعضی از
گیاهان هرز با وجود آن که از گروه پیدازادان هستند به صورت انگل یا نیمه انگل دیده می‌شوند. گیاهان هرز انگل مانند
چشم بلبلی ،
دارواش ،
گل جالیز ، موخور ،
سس ، استریگا با تشکیل یک اندام ارتباطی و نفوذ در بافتهای هادی سایر گیاهان آنها را مورد تهاجم قرار داده و بدین وسیله از قسمتی یا تمام مواد غذایی گیاه میزبان استفاده می‌کنند. این قبیل گیاهان غالبا با خاک ارتباط نداشته یا آن که پس از مدتی کوتاه ، ارتباط آن قطع می‌گردد.
با توجه به نتایج تحقیقات دو دانشمند
لومیس و ویلسون حدود 2500 گونه گیاه هرز انگل که از گیاهان گلدار هستند تاکنون شناخته شده است. مهمترین تیره‌هایی که گونه‌های انگلی فراوانی دارند عبارتند از: تیره‌های دارواش ، میمون ، پیچک ، گل جالیز و سانتالاسه. گیاهان انگل یا نیمه انگل که در ایران بیش از همه موجب خسارت می‌گردند عبارتند از: دارواش ، آرستوبیوم ، لورانتوس ، سس ، گل جالیز و استریگا.
گیاهان تیره لورانتاسه (تیره دارواش)
چشم بلبلی یا شیرینگ
برگهای این گیاه متقابل ، پهن و خزان‌پذیر بوده ، گل آنها نر و ماده و تعداد زیادی از گونه‌های مختلف چوبی مانند
بادام ،
زردآلو ،
به ،
گوجه ،
گلابی و حتی
افرا و
نارون را مورد تهاجم قرار می‌دهند. این انگل با استفاده از مواد غذایی میزبان موجب ضعف شدید آن می‌شود، ولی مرگ میزبان را موجب نمی‌شود، این گونه گیاهی از زمانی که اندامهای آن دارای
کلروفیل می‌شود به صورت نیمه انگل درمی‌آید و مواد کربوهیدرات را خود می‌سازد. ولی معهذا آب و مواد معدنی و گاه بعضی کربوهیدرات را از میزبان می‌گیرد.
دانه این گیاه بوسیله پرندگان انتشار می‌یابد. وقتی دانه این گیاه روی شاخه درخت میزبان قرار گرفت، ریشه از دانه خارج شده و با نمو ریشه‌های جوان وارد قسمت پوستی درخت می‌شود، و در آنجا صفحه‌ای پهن و سپس یک مکینه تولید می‌کند. این مکینه به شکل ریشه بوده و در ضمن نمو ، از طبقات پوستی عبور کرده و وارد کامبیوم آوندی می‌گردد. این مکینه پس از مدتی به ریشه شباهت پیدا کرده و به
بافتهای چوبی نفوذ می‌کند، سپس برگ و جوانه‌ها از روی صفحه چسبنده بوجود می‌آید.
موخور
گونه دیگری از این جنس که در ایران وجود دارد به نام موخور نامیده می‌شود که شاخه آن گوشتی ، طویل و گیاه دوپایه است و بر روی شاه بلوطهای غرب ایران دیده می‌شود.
دارواش
گونه دارواش سه واریته دارد که از نظر فیزیولوژی و مورفولوژی کاملا از یکدیگر متمایزند. دو واریته این گیاه کاجها ولی واریته سوم دولپه‌ای‌ها مانند درختان
سیب ، گلابی و تبریزی را مورد حمله قرار می‌دهند. انتشار بذر و ویژگیهای نمو این گیاه به جنس لورانتوس شباهت دارد. دارواش گیاهی دست چند ساله با انشعاب کاذب دیکوتومیک ، این گیاه برگهایی متقابل و مقاوم در زمستان با رنگی سبز مایل به زرد دارد. گل این گیاه در بهار ظاهر می‌گردد و میوه آن در پاییز می‌رسد.
میوه رسیده این گیاهان کروی شکل ، سفید رنگ با گوشتی چسبناک است و یک هسته سبز رنگ بدون غشا در درون آن قرار دارد که یک یا چند جنینی آن بوسیله آلبومن احاطه شده است. میوه‌های این گیاه اغلب بوسیله پرندگان منتقل می‌گردند و اگر روی شاخه جوانی قرار گیرد در بهار روییده و گیاهک خود را روی همان شاخه ثابت می‌کند. ضمنا ساقه‌چه از میان آلبومن خارج شده و برای تشکیل یک صفحه چسبان به ساقه میزبان می‌چسبد، از قسمت مرکزی صفحه چسبان بلافاصله مکینه تولید شده و از قسمت پوستی گیاه میزبان عبور می‌کند.
آرستوبیوم اکسی سوری
یکی دیگر از گیاهان تیره لورانتاسه است که در مناطق البرز بیشتر وجود دارد و انگل گیاهان
ارس و
سرو کوهی می‌باشد.
تیره پیچک صحرایی
سس‌ها
گیاه سس با بیش از 170 هزار گونه از تیره Convolvulaceae زیر تیره Cuscutoidae است و در بسیاری از منابع آن را در تیره جداگانه به نام Cuscutaceae قرار می‌دهند. سس فاقد ریشه و برگ واقعی است و دستگاه رویشی آن را ساقه باریک و پیچیده به رنگ زرد مایل به سبز تشکیل می‌دهد. مکینه‌ها به صورت برگهایی در روی ساقه دیده می‌شود.
مکینه‌ها حاصل فعالیت لایه دایره محیطیه بوده و در حقیقت می‌توان آن را ریشه‌های نابجای تغییر شکل یافته دانست. این مکینه‌ها اگر با میزبان تماس پیدا نکند آزاد باقی می‌ماند، ولی اگر با میزبان تماس پیدا کند با ترشح آنزیمهایی کوتیکول شیره میزبان را حل و به داخل آن نفوذ می‌کند و خود را به آوندهای چوبی میزبان می‌رساند.
گیاهان تیره گل جالیز
گل جالیز
گل جالیز معمولا گیاهانی بدون کلروفیل و ریشه‌های طبیعی بوده و فقط روی ریشه گیاهان گلدار دیگر می‌روید. ساقه‌های آن برگ ندارد، ولی دارای فلسهای زرد رنگ ساده‌اند. گلهای این گیاه در انتهای ساقه به صورت سنبله قرار دارد. دانه‌های این گیاه بسیار کوچک و شیاردار بوده و در خاک و در مجاورت یک ریشه غذا دهنده قادر به رویش هستند.
در شرایط مساعد رویش ابتدا انتهای گیاهک گل جالیز به شکل یک مکینه وارد بافتهای پوست ریشه گیاه مجاور می‌گردد و سپس بخش باقی مانده در خارج میزبان به تدریج متورم و غده مانند می‌گردد. گیاه انگل و میزبان به حدی به یکدیگر در این قسمت نزدیک می‌شوند که تشخیص سلولها از یکدیگر امکان‌پذیر می‌شود. از بخش غده مانند گل جالیز ، در زمانی نسبتا کوتاه ، ریشه‌ها و ساقه‌های گل دهنده خارج می‌گردد. ریشه‌های این گیاه تارهای کشنده ندارند.
از این رو نمی‌توانند مواد معدنی را از خاک جذب نمایند، این ریشه‌ها به محض برخورد با ریشه‌های گیاهان دیگر با فاصله به آن چسبیده و متورم می‌گردند، سپس مکینه‌ای در این قسمت به درون ریشه وارد می‌شود و آنگاه سلولهای بافت هادی بتدریج در آن ظاهر می‌گردند. طبق تحقیقاتی که در دانشگاه آمریکایی بیروت به عمل آمده مشاهده کرده‌اند که استفاده از رانداپ با غلظت بسیار کم موجب از بین بردن بذر در حال تندش گل جالیز می‌شود.
گیاهان تیره میمون
در این تیره ، گیاهان متعددی وجود دارند که با وجود کلروفیل و ریشه‌های طبیعی ، ریشه‌های خود را ابتدا بر روی ریشه گیاهان مجاور بخصوص
گیاهان تیره گندم ثابت کرده و سپس به درون آنها مکینه می‌فرستند، به این قبیل گیاهان ، گیاهان نیمه انگل گفته می‌شود. از گونه‌های نیمه انگل این تیره می‌توان گونه‌های رنیانت ، افرزیا ، ملامپیر و ادونتیت را ذکر کرد.
مباحث مرتبط با عنوان
