|
|
تعریف شهر
|
| شهر یک منطقه جغرافیایی است که در آن ساختار سیاسی – مدیریتی به مرحله‌ای رسیده است که می‌تواند از نظام تولید ، توزیع و مبادله‌ای را پدید آورد که حاصل ، نظام طبقاتی ، سیستم که امکان تسلط یک طبقه را فراهم می‌کند و سازمان اجتماعی خاصی را بوجود می‌آورد و حفظ می‌کند، نظامی برای سرمایه گذاری به خصوص در زمینه تکنولوژی و فرهنگ پدید می‌آورد، نظامی برای مبادله یا جوامع دیگر دارد. |
نگرش کلی
حال اگر بخواهیم خصایص فوق را ملاک قرار دهیم شاید بتوانیم به اختصار شهر را قبل از انقلاب صنعتی مشخص کنیم. در شهرهای باستانی مانند
روم خصایص فوق در کنار مدیریتی با قدرت مرکزی قوی و مسلط بر مناطق وسیع را می‌توان دید. نفوذ قدرت روم در تمدن‌های دیگر را شاید بتوان شکلی از استعمار کهن خواند، که باعث افزایش ثروت و رونق تجارت در روم گردید. بنابراین شهر مکان تولید نبوده ، بلکه مکان مدیریت و تسلط بوده است. جای تعجب نیست که در سقوط
امپراتوری روم با ناپایدار شهرها در این منطقه توام بوده است. بطوری که کارکرد سیاسی - مدیریتی شهری از بین می‌رود و تسلط اربابان فئودال جانشین آن می‌گردد.
ویژگیهای شهرهای ما قبل صنعتی
- قشر دیگری که در شهرهای ما قبل صنعتی نقش مهمی داشت افزارمندان و صنعتگران بودند که به کار تولید اشتغال داشتند و حاصل فعالیت آنها در زمینه تجارت و مبادله را فراهم می‌آورد. این قشر دارای تشکل‌های صنعتی بود و از آن طریق خواسته‌های خود را در انجمن‌های شهری عنوان می‌کرد و خود را بخشی از شهر می‌دانست و از حقوق خود دفاع می‌کرد. وبر معتقد است که شهرهای ما قبل صنعتی در اروپا واحدهای سیاسی خودفرمان بودند و گروههای مختلف شهری دارای حقوق شهروندی و میزانی از قدرت سیاسی بودند و در صورت لزوم می‌توانستند متحد شوند و از شهر به عنوان یک واحد جدا و مستقل دفاع کنند.
- شهر اصولا پایگاه قدرت ، و جایگاه دستگاه مدیریتی و اردوگاه نظامی است؛ البته اماکن دینی و باز هم نقش مهمی در شهرهای ایران دارند. عناصر اصلی شهر کهندژ ، مسجد و بازار است و نهادهای اصلی شهر سیاست ، اقتصاد و نظارت اجتماعی است. اما سیاست بر هر دو نهاد دیگر مسلط است و استقلال اقتصادی وجود ندارد. بخش اقتصادی متشکل از اصناف است که تحت نظر کلان‌تر شهر که نماینده دولت است قرار دارد. نظارت اجتماعی هم زیر نظر داروغه اداره می‌شود که او هم وابسته به دولت است.
- شهرهای قرون وسطی در اثر تغییراتی که در ساختار قدیمی اجتماعی پدید می‌آید، شکل می‌گیرند؛ یعنی اتحاد مجدد قلعه باسکونتگاهها و فعالیتهای خدماتی و صنعتی اطراف آن پیدایش بازار پس از رونق مجدد تجارت. بنابراین ساختار جدید شهر و نظام سیاسی - مدیریتی آن یکپارچگی و استقلال را به همراه دارد. و در واقع بر مبنای نظر ماکس و بر این ویژگی سیاسی شهر است که آن را مبدل به مکانی خاص می‌سازد و حدود آن را به عنوان یک نظام اجتماعی مشخص می‌کند و ایدئولوژی تعلق به شهر را بوجود می‌آورد که تا امروز هم ادامه دارد.
این استقلال سیاسی - مدیریتی در مورد بیشتر شهرهای قرون وسطی در اروپا مصداق دارد. به علاوه در این عصر کم کم پیدایش قشر دیگری که فقط به تجارت اشتغال دارند نیز مشهود است. رشد این طبقه از ویژگیهای شهر در قرون وسطای اروپاست، طبقه‌ای که می‌تواند استقلال اقتصادی داشته باشد و در امور صنعتی نیز سرمایه گذاری کند. چون شهرهای قرون وسطی دارای قشر بورژوازی تجاری بودند که می‌خواستند خود را از قید فئودالها و قدرت مرکزی رها سازند. بنابراین رابطه اشراف و فئودالها وجود داشت شهر بیشتر می‌شد.
از جانب دیگر شکاف بین این دو طبقه بر فرهنگ شهر ، به خصوص در زمینه سرمایه گذاری و مصرف تاثیر می‌گذاشت. نزدیکی اشراف با بورژوازی تجاری باعث می‌شد که بورژوازی تحت تاثیر نظام ارزشی اشراف قرار گیرد. در جایی که شهرها در انحصار بورژوازی تجاری بودند ارزشهای جدیدی بر مبنای اهمیت ثروت و سود شکل می‌گرفت و چون شهر از مناطق روستایی جدا بود، بقای شهر متکی بر توانایی تولیدات صنعتی بود. شهرهای ما قبل صنعتی یک نظام اجتماعی مستقل بودند که در اطراف فعالیتهای خاص عمدتا غیر کشاورزی و صنعتی شکل گرفته بودند. تقسیم کار اجتماعی و تکنیکی شهری (در مقایسه با روستا) در آنها مسلط بود و توسط طبقه خاصی به نام بورژوازی تجاری هدایت می‌شود.
مباحث مرتبط با عنوان
