دید کلی
در حالت کلی ، شناساگرها ماده ای رنگی است که معمولا از مواد گیاهی اخذ می‌شوند و می‌توانند به شکل اسیدی یا بازی موجودیت یابند. شناساگرها برای شناسایی اسیدها و بازها به ما کمک می‌کنند.
مقدمه
برای تعیین نقطه پایان در حین تیتر کردن از ترکیبات شیمیایی مشخص استفاده می‌شود که در نزدیکی نقطه تعادل در اثر تغییر غلظت مواد تیترشونده شروع به تغییر رنگ می‌کنند. این ترکیبات ، مواد رنگی شناساگر می‌باشند. به عبارتی دیگر ، شناساگرها ماده ای رنگی هستند که رنگ آنها در محیط اسیدی و قلیایی با هم تفاوت دارد.
کاربرد شناساگرها
یکی از ساده ترین راه تخمین کمی
PH ، استفاده از یک شناساگر است. با افزودن مقدار کمی از یک شناساگر به یک محلول ، تشخیص اسیدی یا بازی بودن آن ممکن می‌شود. در صورت مشخص بودن PH ، تغییر شناساگر از یک شکل به شکل دیگر ، با توجه به رنگ مشاهده شده ، می‌توان تعیین کرد که PH محلول کم‌تر یا بیشتر از این مقدار است. شیمیدان‌ها از این گونه مواد برای شناسایی اسیدها و بازها کمک می‌گیرند.
شناساگرهای زیادی وجود دارد که معروفترین آنها
لیتموس (تورنسل) است که در محیط اسیدی ، قرمز ، در محیط بازی ، آبی و در حدود خنثی بنفش رنگ است. تغییر رنگ آن در نزدیکی
PH برابر 7 رخ می‌دهد. در هر حال تغییر رنگ ناگهانی نیست. فنل فتالئین ، معرف دیگری است که بیشتر برای بازها قابل استفاده است. این ماده جامدی سفید رنگ است که در آزمایشگاه محلول الکلی آن را بکار می‌برند. این محلول در محیط اسیدی رنگ و در محیط قلیایی رقیق ارغوانی است.
می‌توان از آب کلم سرخ نیز به‌عنوان یک شناساگر اسید و باز استفاده کرد. از آمیختن شناساگرهای مختلف با یکدیگر نوار کاغذی بدست می‌آید که با یک مقیاس رنگ مقایسه‌ای همراه است و برای اندازه گیری‌های تقریبی PH بطور گسترده کاربرد دارد.
انواع شناساگرها
دو نوع شناساگر داخلی و خارجی را معرفی می‌کنیم:
شناساگر داخلی
اگر به محلول تیتر شونده ، چند قطره از یک شناساگر افزوده شود و پس از پایان عمل تغییر رنگ در محلول ایجاد شود، چنین شناساگری را
شناساگر داخلی یا
درونی نامند.
شناساگر خارجی
در برخی حالات قبل از آن که نقطه پایان به ظهور برسد، بین شناساگر و محلول تیتر شونده یک واکنش صورت می‌گیرد و در این حالت نقطه پایان بسیار سریع پدیدار می‌شود، مثل تیتر کردن فسفات با استات اورانیل در حضور شناساگر فروسیانور پتاسیم ، فروسیانور پتاسیم با یونهای اورانیل قبل از رسیدن به نقطه پایان
واکنش می‌دهد.
برای بدست آوردن نتیجه صحیح و خوب باید به دفعات لازم چند قطره از محلول بالای رسوب ( یا محلولی که پس از صاف کردن رسوب بدست می‌آید ) را در فاصله زمانهای مساوی ، روی یک قطعه کاغذ صافی با شناساگر سیانور پتاسیم آزمایش کرد. چنین شناساگری ،
شناساگر خارجی نامیده می‌شود.
فاصله تغییر PH و تغییر رنگ برخی از شناساگرهای مهم اسید و باز که متداولند و جدول زیر آمده است:
|
|
| نام متداول | فاصله PH برای تغییر رنگ | رنگ اسید | رنگ باز | نوع شناساگر
|
| لیتموس (تورنسل) | 8- 5/5 | قرمز | آبی |
|
| آبی متیل | 3/2- 2/1 | قرمز | زرد |
|
| بنفش متیل | 2- 0 | زرد | بنفش |
|
| آبی تیمول | 6/9-8 | زرد | آبی | اسیدی
|
| زرد متیل | 4-9/2 | قرمز | زرد | بازی
|
| نارنجی متیل | 4/4-1/3 | قرمز | زرد | بازی
|
| سبزبرموکرزول | 4/5- 8 /3 | زرد | آبی | اسیدی
|
| قرمز متیل | 3/6-2/4 | قرمز | زرد | بازی
|
| قرمز کلروفنول | 4/6-8/4 | زرد | قرمز | اسیدی
|
| آبی برموتیمول | 6/7-0/ 6 | زرد | آبی | اسیدی
|
| قرمزفنول | 8-4/6 | زرد | قرمز | اسیدی
|
| قرمز خنثی | 8-8/6 | قرمز | زرد- نارنجی | بازی
|
| ارغوانی کرزول | 9-4/7 | زرد | ارغوانی | اسیدی
|
| فنل فتالئین | 6/9-8 | بی‌رنگ | قرمز | اسیدی
|
| تیمول فتالئین | 5/10-3/9 | بی‌رنگ | آبی | اسیدی
|
| زرد آلیزارین | 12-1/10 | زرد | قرمز | بازی
|
مباحث مرتبط با عنوان
