منو
 کاربر Online
946 کاربر online

زمین و زمین شناسی

چاپ
علوم طبیعت > فیزیک > نجوم و اختر فیزیک > نجوم

زمین از یک دیدگاه دمائی، مجموعه ای است از خشکی ها و اقیانوس ها که در توده ای از ابر (که نشانگر جو آن است) پوشیده شده، در تصاویر قضائی زمین، جرئیاتی مانند رشته کوههای عظیم، دشت ها و کویرهای پهناور، رودخانه های بزرگ و همچنین مناطقی بنام کلاهک های قطبی، بخوبی آشکار است.
امروز با تکیه بر دانش نوین به ناشناخته های بسیاری دست یافته ایم و با درنوردیدن گوشه های تاریک، با ابراز فراوانی آشنا شده ایم و در دانش شناخت زمین آنچنان پیش رفته ایم که حتی دانسته های قرن گذشته را جز پندارهائی خام و ساده بیش نمی دانیم. اندیشه کارشناسان ژئوفیزیک به بازی تکنولوژی نوین تا نزدیک دروازه های پیروزی پیش رفته و گشودن آن را در آینده ای بس نزدیک نوید می دهد.

امروزه از وجود رشته کوههای زیر دریائی بخوبی آگاه هستیم و در زمینه دمای درونی و همچنین نیروی دینامیکی زمین به حقایقی پیش بینی نشده دست یافته ایم و بدون تردید می دانیم که:
بستر اقیانوس ها که حدود هفتاد درصد سطح کره زمین را اشغال کرده اند بوسیله لایه نازکی از سنگهای رسوبی پوشیده شده و در زیر آن قشری از سنگهای آذرین کاملاً متراکم بنام بازالت با سپاهسنگ قرار گرفته است. تاریخگذاری رادیومتری نشان می دهد که عمر پوسته اقیانوسی زمین از 200 میلیون سال کمتر است. خشکی های زمین که در مقایسه با پهنه آب ها از وسعت کمتری برخوردارند، بوسیله لایه ای بنام پوسته قاره ای حمایت می کردند. این پوسته که از سنگهای آذرین و دگرگون تشکیل یافته و در مقایسه با پوسته اقیانوسی از تراکم کمتری برخوردار است، همراه با پوسته اقیانوسی کلاً پوسته زمین را تشکیل می دهند.
پوسته زمین با بخش زیرین لایه دیگری که گوشته نام دارد. تواماً قشری را بنام سنگکره با لیتوسفر پدید می آورند. سنگکره، لایه ای سخت و استوار که ستبرای آن به 70 تا 100 کیلومتر می رسد و روی قشر نیمه گداخته گوشته فوقانی که به آن سست کره (یا نرم لایه) گفته می شود تقریبا، به حالت شناور قرار گرفته است.

گسترش بستر اقیانوس ها


از کف اقیانوس ها کوههای زیر دریائی نسبتاً بلند و طویلی سر برافراشته است که رشته کوههای میان اقیانوس اطلس با میداتلنیک یکی از نمونه های کاملاً مشخص آن به شمار می رود.
رشته میداتلنتیک همانند خطی که از شمال به جنوب کشیده شده، اقیانوس اطلس را به دو نیمه تقسیم می کند. جزیره ایسلند ظاهراً در انتهای شمالی آن واقع است و دنباله جنوبی آن از سوی خاور به رشته کوههای زیر دریائی اقیانوس هند می پیوندند. این رشته از نظر آتشفشانی و زمینی لرزه بسیار فعال بوده و با تراوش مواد گداخته از دهانه های خروجی خویش که در امتداد خط الراس های آن قرار دارند، همواره گدازه های سیاهسنگی به پوسته اقیانوسی می افزاید. پوسته جدید طی فرآیندی که گسترش بستر اقیانوس ها نام دارد به دو سوی خط الراس رشته کوهها روان می وشد و بدینسان سالانه میان 1 تا 10 سانتیمتر به پهنای پوسته اقیانوسی افزوده می گردد. از آنجائی که مساحت پوسته زمین قاعدتاً ثابت می باشد. از این رو بایستی پوسته های قدیم در محل دیگری رو به زوال رود تا تعادل لازم برای پایداری مساحت پوسته زمین برقرار گردد. در حاشیه اقیانوس های عمده زمین به ویژه اقیانوس آرام، پوسته های قدیمی به زیر پوسته قاره ای می لغزند و به درون گوشته زمین فرو می رودند. در اصطلاح زمین شناسی سطوح لغزان سنگکره یا لیتوسفر را صفحه های تکنونیک می نامند. سطح زمین کلاً از پانزده صفحه تکنونیک تشکیل یافته است.

قسمتی از درز صفحات تکنونیک که دو صفحه مجاور بهم برخورد کرده و یکی به زیر دیگری فرو می رود. محل فرولغزی نام دارد. طی این برخورد معمولاً لبه صفحه متحرک و نازکتر، در هم پیچیده و خرد می شود و تغییر شکل می یابد. و گاه تا ژرفای 100 الی 300 کیلومتر به زیر فرو می لغزد و در مجاورت مواد گداخته ذوب می گردد. از آنجائی که مواد صفحات فرو رونده در مقایسه با مواد گوشته زمین از تراکم کمتری برخوردارند، لذا پوسته گداخته شده طبیعتاً رو به بالا صعود می کند و از شکاف های بستر اقیانوس به صورت تفتال به خارج می تراود. گدازه های مزبور با مواد رسوبی صفحه فرو رونده در هم می آمیزند و رشته جزایری را در لبه صفحه غالب که روی صفحه مغلوب و فروزنده قرار گرفته است، پدید می آورند، به همین مناسبت لبه قاره هائی که از صفحات غالب تشکیل یافته اند. غالباً از چینکوه های مرتفعی مانند رشته کوههای آندز واقع در حاشیه باختری آمریکای جنوبی تشکیل یافته است.
بر اثر برخورد و اصطحکاک حاصل از صفحه های تکنونیک، پدیده ای بنام زمین لرزه تولید می گردد. به همین جهت وقوع زمین لرزه در امتداد رشته های گسترنده بستر اقیانوس ها و به ویژه محل فرو لغزی صفحات امری کاملاً طبیعی و عادی است.

تکنونیک صفحه ای


آن قسمت از دانش زمین شناسی که درباره حرکت صفحه های سنگکره با لیتوسفر و پیدایش چینگوه های زمین گفتگو می کند. تکنونیک صفحه ای نام دارد. به موجب علم تکنونیک صفحه ای که در 50 سال اخیر جای بس والائی برای خویش باز کرده است، چینکوه های زمین در نتیجه فعالیت صفحات متحرک و در محل هائی که رسوبات بشدت انباشته گردیده (در پاره ای جاها ضخامت رسوبات به 20 کیلومتر می رسد) و نیز سنگهای آذرینی که طی صدها میلیون سال روی هم توده شده اند، پدید می آیند. انبوهش، دفن رسوبات، آماسش و تورم و تغییر شکل یافتن و بالاخره فرسایش را در اصطلاح تکنونیک صفحه ای، روی همرفته ای سیکل کوهزائی می نامند. رشته کوههای آلپ و هیمالیا که محصولی از همین اعمال می باشند. طی 120 میلیون سال بشدت دگرگون شده و در مدتی معادل 25 میلیون سال به سرعت متورم گردیده و به صورت کوه سر برافراشته اند.

مطالعه ای که به کمک شیوه های تاریخگذاری ایزوتوپی با رادیومتری در زمینه چگونگی پیدایش و فرگشت قاره ها بعمل آمده، نشان می دهد که قاره های امروزی زمین در روزگار آغازین بهم پیوسته بوده و ابر قاره عظیمی را بنام پانزده تشکیل می داده اند. ابر قاره مزبور طی روزگاران بعد به مرور تجزیه گردیده و به پاره های کوچکتری که نیاکان قاره های امروزی جهانند، تقسیم شده است.
نیاکان قاره های امروزی زمین طی میلیون ها سال دست خوش عملیات کوهزائی گردیده و سرانجام به رشد و تکامل کنونی دست یافته اند. چگونگی تحولات و جابجائی قاره های امروزی طی 200 میلیون سال اخیر به درستی شناسائی شده و بخوبی روشن گردیده است که، پاره ای خشکی ها مانندآفریقای شمالی و اروپای جنوبی که امروزه این چنین به هم نزدیکند، روزگاری از یکدیگر بسیار دور بوده و در مقابل مناطقی چون جزیره بریتانیا و آمریکای شمالی که امروزه آنقدر از هم به دور افتاده اند، روزگاری در کنار هم بوده و پاره واحدی را تشکیل می داده اند.

هر چند مسئله حرکت قاره ها که اصطلاحاً رانه قاره ای نامیده می شود موضوع چندان جدیدی نیست و دهها سال پیش مطرح بوده و مورد بررسی و اظهار نظر قرار داشته است، ولی اثبات آن مدیون تکنولوژی نوین است و طی سال های اخیر از سوی دانشمندان ژئوفیزیک تائید گردیده است.
بالاخره اینکه، سنگهای پوسته زمین همواره تحت تاثیر عوامل شیمیائی و مکانیکی تغییر یافته و از تاثیر عوامل مکانیکی مانند آب، باد، یخبندان، برف و غیره، خرده سنگهائی بنام آوار پدید آمده است. آوارها به سان چراغی ما را به گوشه های تاریک گذشته زمین راهنمائی می کنند. و از سرگذشت جغرافیائی و اقلیمی زمین ما را آگاه می سازند.
بقایای گیاهان وجانورانی که بصورت سنگواره باقی مانده اند نیز ما را در بررسی گذشته ها یاری می دهند و تا اعماق سرگذشت حیات ما را رهبری می کنند.



تعداد بازدید ها: 23405


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..