| رادیوگرافی ، یا همانطور که بیشتر شهرت دارد، عکسبرداری با اشعه X ، قدیمیترین و شایعترین نوع عکسبرداری تشخیصی پزشکی است که بیش از یک قرن پیش کشف شده ، عکسبرداری با اشعه ایکس می‌تواند تصاویر تشخیصی از بدن انسان را روی فیلم یا روی صفحه کامپیوتر نشان دهد. |
مقدمه
عکسبرداری با اشعه ایکس سریعترین و آسانترین راه برای دیدن استخوانهای شکسته ، مفاصل یا
آسیبهای مهره‌ای است، حداقل دو تصویر از زوایای مختلف برای تشخیص لازم است و ممکن است در محل مفاصل زانو ، آرنج یا مچ گاهی سه تصویر لازم باشد. رادیوگرافی کلید اصلی برای راهنمایی
جراحیهای ارتوپدی و درمان صدمات ناشی از ورزش است، اما رادیوگرافی حتی در شکل پیشرفته ممکن است، یافته واضحی از
سرطانهای استخوان را نشان ندهد، لذا غربالگری سرطانهای استخوان و تشخیص در مراحل اولیه نیاز به روشهای دیگری مثل
سونوگرافی ،
MRI ،
اسکن استخوان و ... دارد.
آمادگی خاصی برای بسیاری از رادیوگرافی‌های استخوانی لازم نیست، ممکن است از شما بخواهند که لباس مخصوصی را به جای لباسهای خود بپوشید. از شما خواسته می‌شود جواهرات ، ساعت و وسایل فلزی ، عینک و ... را از خود دور کنید چرا این اشیا در رادیوگرافی دیده می‌شوند و ممکن است روی یافته پاتولوژیک را بپوشانند و ضایعه زیر فلز پنهان شده و دیده نشود. خانمهایی که به حاملگی خود شک دارند یا حامله هستند حتما باید در این مورد با رادیولوژیست صحبت کنند.
موارد معمول استفاده از رادیوگرافی
شایعترین مورد استفاده این روش کمک به پزشک برای تشخیص و درمان شکستگیها می‌باشد، عکسبرداری با اشعه X از
جمجمه ، مهره‌ها ، مفاصل ، دستها و پاها هر روز و هر دقیقه در بیمارستان ، بخش اورژانس ، کلینیکهای ارتوپدی و ... انجام می‌شود. عکسبرداری از محل ضایعه می‌تواند خطوط
شکستگی به باریکی مو یا خردشدگی استخوان را نشان دهد، همچنین عکسبرداری بعد از درمان ، پزشک را مطمئن می‌کند که شکستگی زاویه خوب و مناسبی برای جوش خوردن دارد یا این که وضعیت بهبودی چگونه است.
عکسبرداری با اشعه X روش اساسی در جراحیهای ارتوپدی مثل ترمیم مهره‌ها ، جایگزینی مفاصل یا ترمیم شکستگیها است. این تکنیک می‌تواند برای تشخیص و تحت نظر گرفتن سیر بیماری و یا روند بهبودی در بیماریهای تخریب کننده مفصل مثل آرتریت (
آرتروز) باشد و همچنین نقش مهمی در تشخیص سرطان ایفا می‌کنند اما معمولا MRI,CT اطلاعات بهتر و وسیعتری از ضایعه مشکوک به سرطان در اختیار پزشک قرار می‌دهند.
پوکی استخوان (استئوپروز) خیلی شدید در عکسبرداری های معمول با اشعه X قابل مشاهده است اما برای تشخیص زودرس میزان مواد معدنی استخوان نیاز به روشهای تشخیصی اختصاصی تری نظیر
سنجش تراکم استخوان دارد.
شرح دستگاه رادیوگرافی
تجهیزات رادیوگرافی یک صفحه بزرگ و صاف است که کاست فیلم درون آن جاسازی می‌شود. یک بخش دیگر هم در آن وجود دارد که اشعه را می‌فرستد که معمولا به بالای صفحه متصل است. رادیوگرافی شامل قرار دادن قسمتی از بدن در برابر دوز کمی از اشعه است تا تصویری از ارگان های داخلی بدن را نشان دهد، وقتی که اشعه X در بدن نفوذ می کند مقادیر متفاوتی از آن توسط بافتهای مختلف جذب می‌شود، به عنوان مثال دنده‌ها بیشتر اشعه را در خود می‌گیرند و در عکس سفید یا خاکستری روشن دیده می‌شوند. بافتهای نرم مثل کبد و ریه‌ها تیره تر دیده می‌شوند، چرا که اشعه می‌تواند از میان آنها عبور کنند. در ضمن تصویر ممکن است روی فیلم ظاهر شود و یا روی کامپیوتر ذخیره شود.
نحوه انجام رادیوگرافی
تکنسین رادیولوژی بیمار را در وضعیت مناسب قرار می‌دهد و کاست فیلم را در مقابل محلی که باید تصویر از آن تهیه شود، قرار می‌دهد. گاهی از کیسه‌های شنی یا بالش برای فراهم کردن وضعیت مناسب کمک گرفته می‌شود، تکنسین از بیمار می‌خواهد برای چند ثانیه بی‌حرکت باشد یا نفس خود را حبس کند. تجهیزات و دستگاهها فعال می‌شوند و اشعه X را از درون بدن عبور داده به فیلم حساس می‌رسانند، تکنسین بیمار را برای جهت مناسب عکسبرداری بعدی آماده می‌کند و مراحل به همانگونه تکرار می‌شود. وقتی عکسبرداری به اتمام رسید از شما خواسته می‌شود اندکی صبر کنید تا تکنسین چک کند که عکس و تصویر از نظر مواجهه کافی با اشعه و یا وضعیت و حرکت کاملا مناسب است تا در صورت نیاز عکس تکرار شود.
فواید و خطرات رادیوگرافی
فواید
- عکسبرداری با اشعه X برای تشخیص صدمات وارده به استخوان و مفاصل و بیماریهای آنها اعم از شکستگیها ، عفونتها ، التهابات مفصلی و سرطانها قابل استفاده است.
- به دلیل سرعت بالا و راحتی انجام ، در تشخیص و درمانهای اورژانسی کاربرد زیادی دارد.
- تجهیزات رادیولوژی خیلی هزینه بر و گران نیستند لذا در کلینیکهای پزشکی و بیمارستانها و گاهی درمانگاهها هم وجود دارد که این ، کار را برای بیمار و پزشک راحت تر می‌کند.
خطرات
- اشعه X یک نوع اشعه الکترومغناطیسی غیر قابل دیدن است که هیچ احساسی را هنگامی که از بدن عبور می‌کند، ایجاد نمی‌کند. تکنیکهای مدرن عکسبرداری با اشعه X تنها بخشی از اشعه را که در رادیوگرافی لازم است، مورد استفاده قرار می‌دهند.
- خانمها در سنین باروری اگر حتی احتمال بارداری را می‌دهند حتما باید این نکته را به پزشک یا تکنسین متذکر شوند.
- برای عکسبرداری با اشعه X در طول یک بار مواجهه ، بیمار در معرض حدود 20 میلی رونتگن اشعه قرار می‌گیرد. برای اینکه این میزان اشعه قابل تصور شود باید بگوییم همه ما در معرض حدود 100 میلی رونتگن از اشعه‌های محیطی مثل اشعه ماورا بنفش خورشید یا ایزوتوپهای رادیواکتیو مثل اورانیوم موجود در خاک، قرار می‌گیریم.
خطرات و راههای کاهش آنها
- استفاده از فیلمهای اشعه X با سرعت بالا که به مقادیر کم اشعه جهت تصویر برداری مطلوب نیاز دارند.
- روشهای استانداردی که با راهنمایی های بین المللی لازم برای اقدامات محافظتی انجام می‌شود.
- روشهای مدرن که در آن از اشعه X استفاده می‌شود مثل ماموگرافی ، آنژیوگرافی و ... که از اشعه X خیلی کنترل شده استفاده می‌کنند و فیلترهای مخصوصی برای کنترل میزان اشعه در این روشها استفاده می‌شود، بدین وسیله از پخش شدن و پراکنده شدن اشعه جلوگیری کرده و نقاطی از بدن که لزومی به دریافت اشعه ندارند دیگر در معرض اشعه قرار نمی‌گیرند.
نتایج حاصل از رادیوگرافی استخوان
رادیوگرافی و عکسبرداری بوسیله اشعه X یک روش بالقوه بدون درد است، برخی از ناراحتیهایی که احساس می‌شود ناشی از تکیه دادن روی میز مخصوص است که سطح سفت و محکمی دارد که ممکن است سرد باشد، گاهی اوقات برای گرفتن تصویر واضح از محل آسیب دیده مثل شکستگیهای احتمالی ممکن است لازم باشد برای مدت کوتاهی شما در وضعیتی که برایتان ناخوشایند است قرار بگیرید، هرگونه حرکتی می‌تواند برای بدست آمدن تصویر واضح و قابل استفاده مجددا عکسبرداری تکرار شود.
پزشک رادیولوژی (رادیولوژیست) که در مورد عکسهای استخوان و دیگر انواع
آزمایشات رادیولوژی تجربه و تخصص دارد، تصاویر را تحلیل می‌کند و یک گزارش امضا شده برای پزشک معالج شما که عکس را درخواست کرده است می‌فرستد و سپس پزشک معالج نتایج را تفسیر می‌کند.
محدودیت‌های رادیوگرافی استخوان
با وجود این که تصاویر بدست آمده جزئیات استخوان را به وضوح نشان می‌دهند اطلاعات کمی در مورد بافتهای نرم در اختیار پزشک قرار می‌دهند.
- به عنوان مثال MRI در مورد ضایعات زانو و شانه مخصوصا در تشخیص پارگیهای لیگامانی ، وجود مایع در مفصل و سایر مشکلات، بیشتر کمک کننده است.
- در مورد ارزیابی استخوانهایی که در اثر صدمات دچار فشردگی و کوفتگی استخوانی شدند وخطوط قابل رویت شکستگی در آنها ایجاد نشده MRI استفاده می‌شود.
- اسکن استخوان یا CT در مورد تشخیص سرطانهای متاستاتیک (تهاجم سرطان از سایر نقاط بدن به استخوان) یا تومورهای اولیه استخوانی مفیدتر هستند.
- MRI به خصوص در مورد تصویربرداری از ستون فقرات و نخاع درون آن مفید است.
- سونوگرافی در مورد صدمات اطراف مفصل و ارزیابی مفصل لگن در بچه‌ها برای تشخیص مشکلات مادرزادی مفید است.
مباحث مرتبط با عنوان
