بیهوش کنندهها ترکیباتی هستند که سبب ایجاد بی دردی ، از بین رفتن هوشیاری و شل شدن عضلات میشوند و این عمل را با تضعیف سیستم اعصاب مرکزی بطور غیرانتخابی و برگشتپذیر انجام میدهند. از لحاظ طبقهبندی از گروه داروهای روان درمانی و جز زیر گروه ترکیبهای تضعیف کننده اعصاب مرکزی هستند. |
تاریخچه و سیر تحولی
مردم عهد باستان برای ایجاد بیهوشی از عوامل مخدر از منابع مختلف گیاهی نظیر
آلکالوئیدهای خشخاش یا بلادون و یا روشهای فیزیکی مثل خفه کردن ، فشار و ضربه زدن به مغز استفاده میکردند. عوامل بیهوش کننده جدید از قرن 19 مطرح شدهاند.
نیتروز اکساید که برای اولین بار در سال 1776 توسط
پرسیتلی تهیه شد، در سال 1799 توسط
دیوی برای عمل جراحی بکار رفت.
اتر در سال 1543 توسط
کوردوس سنتز شد و در سال 1842 توسط
گرافورد لانگ برای برداشت یک
کیست بکار رفت.
کلروفرم در سال 1831 تهیه شد، ولی امروزه مصرف آن به خاطر سرطانزایی کنار گذاشته شده و ترکیبات جدیدتری مثل
فلورکسن ،
متوکسی فلوران و
کتامین و ... جای آن را گرفته است.
طبقهبندی بیهوش کنندههای عمومی
بیهوش کنندههای استنشاقی
این ترکیبات که بیهوش کنندههای فرار نیز نامیده میشوند، به صورت گاز یا مایعات فرار تولید میشوند. به علت حذف سریع آنها ضعف تنفسی بعد از جراحی وجود ندارد. گازهای بیهوش کننده اصلی عبارتند از:
سیکلوپروپان ،
اتیلن و نیتروز اکساید. مایعات فرار عبارتند از:
اترها ،
هیدروکربنهای هالوژنه (از
اکسیژن به عنوان رقیق کننده این مایعات استفاده میشود.)
معرفی چند بیهوش کننده استنشاقی
- اتر : نام تجارتی ، نام ژنریک و نام شیمیایی : 1 و 1- اکسی بیس اتان
سنتز : آبگیری از اتانول
2C2H5OH + H2SO4 ------> C2H5OC2HS
- نیتروز اکساید : نام تجاری ، نام ژنریک و نام شیمیایی : نیتروژن اکساید
سنتز : تجزیه حرارتی نیترات آمونیوم
NH4NO3 -------> N2 + 2H2O
N
20 :
گاز خندهآور
- هالوتان : نام تجاری : فلوئوتان نام شیمیایی : 2 برمو _ 3 کلرو ، 1، 1، 1_ تری فلوئورو اتان
سنتز : از واکنش 1_کلرو ، 2 ، 2 ، 2- تری فلوئورو اتان با برم یا 1 _ برمو ، 2 ، 2 ، 2 _ تری فلوئورو اتان با کلر در دمای بالا هالوتان ایجاد میشود.
(واکنش در حضور Br
2 و Cl
2صورت میگیرد.)
CF3-CH2Cl + CF32Br ------> CF3-C(Br , Cl)-H
بیهوش کنندههای داخل وریدی
بیهوش کنندههای داخل وریدی جامدات غیرقابل انفجاری هستند. این ترکیبات سبب از بین رفتن سریع هوشیاری میشوند، اما بیهوشی ایجاد شده کافی نیست و به ندرت ، به تنهایی استفاده میشوند.
طبقهبندی بیهوش کنندههای داخل وریدی
معرفی چند بیهوش کننده وریدی
- تیوپنتال سدیم
نام تجاری : پنتونال نام شیمیایی : نمک یک سدیمی 5 _ اتیل دی هیدرو _ 5 _ (1 _ متیل بوتیل) 2 _ تیکسو 6.4 – (5H , 1H) پیریمیدین دی اول
سنتز : از طریق ترکیب n _ پروپیل کتون با اتیل سیانو استات و انجام واکنش اتیله کردن روی فراورده حاصل و ترکیب با تیو اوره ، تیوپنتال سدیم سنتز میشود.
- کتامین هیدرو کلراید
نام تجاری : کتاجکت ، کتالار نام شیمیایی : 2 _ (2 _ کلروفنیل _ 2 _ متیل آمینو ) سیلکوهگزانون هیدروکلراید.
سنتز : افزودن سیلکوپنتیل منیزیم بروماید به ارتو کلروبنزو نیتریل و انجام واکنشهای هیدرولیز _ برم دار کردن و تجزیه حرارتی فراوردهها ، تولید کتون کتامین میکند. از طریق تلخ کردن این ترکیبات با HCl کتامین هیدروکلراید تولید میشود.
چگونگی عمل بیهوش کنندههای عمومی
نظریات متعددی برای بیان نحوه عملکرد بیهوش کنندههای عمومی ارائه شده است. این ترکیبات بطور غیرانتخابی
سیستم اعصاب مرکزی را از طریق یک مکانیسم فیزیکوشیمیایی تضعیف میکنند، یعنی اثر این مواد در بدن مدیون خواص فیزیکوشیمیایی بوده و با یک گیرنده فارماکولوژیک تشکیل
کمپلکس میدهند. دو نظریه در این زمینه وجود دارد:
نظریات فیزیکی
- نظریه چربی : این نظریه در سالهای 1899 و 1901 پیشنهاد شد. در این نظریه چنین فرض شده است که اثر بیهوش کننده مستقیما به ضریب عامل بیهوش کننده بین چربی و آب بستگی دارد و هرچه ضریب توزیع بزرگتر باشد، تاثیر دارو بیشتر است.
- نظریه محیط مایی : طبق این نظریه که در سال 1961 بیان شد محیطی که در سیستم اعصاب مرکزی برای بیهوشی مهم است، محیط چربی نبوده، بلکه محیط مایی است.
نظریات بیوشیمیایی
نظریه موجود در مورد
مهار اکسیژن است. دانشمندی به نام
کراستال این نظریه را داده است، به این شرح که داروهای بیهوشی برداشت مغزی اکسیژن را در آزمایشهای خارج بدنی مهار میکنند.
مباحث مرتبط با عنوان