جبرئیل، در زبان عبری به معنای "مرد خدا" است. او یکی از
چهار فرشته مقرب و برترین آنها و در ادیان ابراهیمی، رابط میان خداوند و پیامبران است.
این نام تلفظ‌های دیگری چون جبرائیل و جبریل نیز دارد. از جبرئیل به نام‌های فرشته وحی، امین وحی، عقل اول، ناموس اکبر، روح اعظم و ... نیز یاد می‌شود.
در تاریخ یهودیت، مسیحیت و اسلام از نقش جبرئیل بسیار نقل شده است.
جبرئیل
ابراهیم علیه السلام را از آتش نجات داد،
موسی علیه السلام را در مبارزه با
فرعون حمایت کرد، فرعونیان را در
رود نیل مصر غرق کرد، به
داوود ساختن زره آموخت، به
دانیال نبی تعبیر رؤیا آموخت،
زکریا را به ولادت
یحیی و
مریم را به ولادت
عیسی علیه السلام بشارت داد، و قرآن را بر
پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم نازل کرد.
او گاهی به صورت واقعی خود و گاهی به شکل جوانی خوشرو به نام
دحیه کلبی به حضور پیامبر می‌رسید. او در
شب معراج همسفر پیامبر بود و در منتهای معراج، در
سدره المنتهی باز ماند و به پیامبر گفت دیگر اجازه ندارد که پیش رود، و رسول خدا به تنهایی به معراج ادامه داد.
بنا بر بعضی روایات، جبرائیل پنجاه بار بر حضرت ابراهیم علیه السلام، چهارصد بار بر موسی علیه السلام، ده بار بر عیسی علیه السلام و بیست و چهار هزار بار بر حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است.
شیخ مفید در روایتی آورده است:«جبرئیل در میان فرشتگان به شکل مردی میان بالا، سپید پیشانی، سیه چشم، و دارای چهار بال سبز مرصع لؤلؤ است.»
و در حدیث دیگری او دارای ششصد بال مرصع به دُر است.
مراجعه شود به:
ارتباط امام علی علیه السلام با روح القدس
منابع:
دایره المعارف تشیع، ج 5؛ الاختصاص، ص 45؛ بحارالانوار، ج 25؛ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج 1
