مقدمه
پرواز یکی از آرزوهای دیرینه انسان بوده است که اکنون رنگ واقعیت یافته و به حقیقت پیوسته است. زمانی برای انسان داشتن بال به مانند یک رویا بیشتر نبود، اما اکنون او حتی بدون بال هم پرواز می‌کند و حتی با کمک
موشکهای عظیم‌الجثه به سراغ ماه و سایر سیارات می‌رود. شاید بتوان ، به نوعی پرواز را
غلبه بر جاذبه نامید. بطور کلی پرواز در میان بسیاری از جانداران و نه فقط
پرندگان وجود دارد. جانوران تحت تاثیر
نیروی جاذبه روی زمین قرار دارند. نیرویی که موثر و در عین حال غیرقابل مشاهده است و باعث حرکت جویبارها و حتی حرکت حیواناتی همچون مارها و سایر جانداران می‌شود.
با این وجود ، عده‌ای از جانوران به نیروی جاذبه غلبه می‌کنند و در هوا باقی می‌مانند، همه جانورانی که در هوا پرواز می‌کنند، قادر به پرواز واقعی و کنترل شده نیستند. برای نمونه ، بعضی از مارمولکها و قورباغه‌ها و حتی گونه‌ای از مارها برای رسیدن به زمین و یا فرار از دست دشمن ، خودشان را به زمین پرتاب می‌کنند که البته در این عمل جالب با سرعتی بسیار مناسب به زمین می‌رسند و هیچ گونه آسیبی متوجه آنها نمی‌شود.
مکانیزمهای پرواز پرندگان
بین انگشتان و چنگالهای بعضی از گونه‌های جانوران ، پوستهای قابل ارتجاع وجود دارد که از این پوستها به عنوان یک چتر نجات استفاده می‌کنند و به آرامی‌فرود می‌آیند. آنها در واقع تحت تاثیر نیروی جاذبه سقوط می‌کنند و درست در جهت مخالف این نیرو ، نیرویی وجود دارد که به خاطر وجود پوست قابل ارتجاع و حرکت در مقابل هوا بوجود می‌آید. همین تداخل نیروها باعث کاهش سرعت سقوط می‌شود.
حتی گونه‌ای از مارها به نوعی پرواز می‌کنند. این گونه از مارها به سرعت در آب حرکت می‌کنند، سپس آب را شکافته و خودشان را به بیرون پرتاپ می‌کنند. سپس بالهای عریض خودشان را باز می‌کنند، بدون تکان دادن آنها تا مسافتی بیشتر از صدها متر پرواز می‌کنند.
از اینها که بگذریم، در واقع پرواز کنندگان حقیقی
حشرات ، پرندگان و تنها یک نوع از پستانداران که
خفاش نامیده می‌شود، به شمار می‌روند که توانایی لازم برای پرواز را تامین می‌کنند. جالب اینکه این جانوران بر خلاف گونه‌های قبل می‌توانند به هنگام پرواز بچرخند و فرود بیایند. برخی از آنان حتی هزاران کیلومتر را پرواز کنان طی می‌کند. بدون اینکه خسته شوند و لحظه‌ای بر روی زمین یا درختان بین راه بنشینند.
مکانیزمهای پرواز بعضی از حشرات
در حقیقت پرواز از گونه وسیع حشرات آغاز شد. حشرات این عمل را حدود سیصد میلیون سال قبل آغاز کردند. آنها نیز در آغاز با بالهای کوچکشان قادر بودند فقط بپرند، اما با بزرگ شدن بالهایشان و تکامل آنها و گذشت زمان امکان پرواز برایشان فراهم شد. البته بالهای حشرات تنوع بسیار بالایی دارند. برای مثال
پروانه‌ها معمولا چهار بال دارند و به تندی بال می‌زنند، اما این بالها به علت ظرافت خیلی زود از بین می‌روند. بنابراین پروانه بالغ به مدت زیاد قادر به پرواز نیست.
سوسکها یک جفت بال دارند و به همین دلیل به خوبی پروانه‌ها قادر به پرواز و تغییر جهت نیستند. با این وجود ، یک جفت بال شفاف و محکم نیز دارند که با کمک آنها می‌توانند بالهای اصلی را بپوشانند و از آنها محافظت کنند و به همین دلیل می‌توانند از نظر مسافت تا حدود چندین برابر پروانه‌ها حرکت کنند و صدمه نبینند. همین
مگسها علاوه بر بالهای کوچکشان دو بال بسیار کوچکتر نیز دارند که هنگام پرواز تعادل آنها را حفظ می‌کند و باعث قدرت در حرکت پرواز می‌شود.
مقایسه پرواز پرندگان و حشرات
تقریبا 150 میلیون سال طول کشید تا پرندگان در کار پرواز به جرگه حشرات پیوستند، اما آنها بسیار پیشرفته‌تر شدند و در حقیقت استادان پرواز به شمار می‌روند. پرها و استخوانهای پرندگان بسیار محکم و سبک هستند. هر ساله پرهای قدیمی می‌ریزند و پرهای جدید جایگزین آنها می‌شوند و حتی در برخی از مواقع ریزش پرها به چندین مرتبه در سال می‌رسد.
هنگامی که پرنده‌ای در هوا به طرف پایین بال می‌زند و به سمت جلو حرکت می‌کند، چون پرها در مقابل هوا مقاومند، در همان زمان هوا به عقب رانده می‌شود. جالب اینکه انحنای بالها سبب به دام افتادن هوا در بین پرها می‌شود و همچنین امر باعث حرکت پرنده به سمت بالا می‌شود. پرندگان مختلف متناسب با نیازی که دارند، بالهایی با شکلهای متفاوت دارند. جالبترین نوع بالها و حرکت آنها در نوعی پرنده به نام "
مرغ مگس" مشاهده می‌شود.
این پرنده عجیب قادر است بالهایش را به طرف بالا و پایین بچرخاند و در این حالت تاثیر بالا و پایین رفتن بالها یکی می‌شود. در این روش جالب ، مرغ مگس چیزی حدود هفتاد بار در ثانیه بال می‌زند! این سرعت بال زدن و قدرت بالای مرغ مگس باعث می‌شود که پرنده به صورت ثابت در هوا باقی بماند و به راحتی و همچون یک پروانه از شیره گلهای گوناگون ، که به خاطر وزنش نمی‌تواند روی آنها بنشیند، استفاده کند. البته پرندگان و حشرات در انجام کارهای دیگری نیز از بالهایشان استفاده می‌کنند. برای نمونه
زنبورهایی وجود دارند که با بال زدن بسیار سریع نقش پنکه را در
کندو بازی می‌کند و همچنین پرندگانی هستند که از پرهایشان برای پرواز استفاده نمی‌کنند.
مباحث مرتبط با عنوان
